Napoleon Bonaparte zmarł 5 maja 1821 r. w wieku 51 lat na odległej wyspie St. Helena na południowym Atlantyku. Heleny. Jego grób znajduje się w Dôme des Invalides, ale to nie tam Napoleon został po raz pierwszy złożony. Jak jego szczątki znalazły się w Paryżu? I dlaczego pojawiają się doniesienia, że penis Napoleona znajduje się w Stanach Zjednoczonych? Oto, co stało się z ciałem Napoleona po jego śmierci.
Otwarcie trumny Napoleona na Świętej Helenie w październiku 1840 roku, autor Nicolas-Eustache Maurin
Sekcja zwłok
Napoleon zmarł o godzinie 17:49 5 maja 1821 roku. O północy służba zdjęła go z łóżka, na którym zmarł, umyła jego ciało wodą kolońską zmieszaną z wodą, ogoliła, a następnie zwróciła na świeżo pościelone łóżko. Po południu 6 maja lekarz napoleoński dr Francois Antommarchi, w asyście siedmiu lekarzy brytyjskich, w tym chirurga wojskowego dr Archibalda Arnotta, przeprowadził sekcję zwłok. Obecnych było dziewięciu innych świadków – sześciu Francuzów z apartamentu Napoleona i trzech oficerów brytyjskich. Lekarze doszli do wniosku, że Napoleon zmarł z powodu raka w żołądku.
Oprócz żołądka Antommarchi usunął serce Napoleona, zamierzając spełnić życzenie Napoleona, aby zostało ono wysłane jego żonie Marii Luizy. Żołądek i serce zostały umieszczone w oddzielnych srebrnych naczyniach wypełnionych winem. Jeden ze świadków, służący Napoleona, Louis-Joseph Marchand, napisał:
Wnętrze ciała zostało wytarte i umyte aromatycznym płynem. Ponieważ Sir Hudson Lowe zadeklarował, że jego rząd sprzeciwia się wszelkim rodzajom balsamowania, zszywanie igłą przez Dr. Antommarchi przywróciło wszystko do pierwotnego stanu. (1)
Drugi pokojowiec Napoleona, Louis-Étienne Saint-Denis, który również był obecny, zauważył:
Przed zaszyciem ciała, Antommarchi, korzystając z chwili, gdy oczy Anglików nie były utkwione w ciało, wziął dwa małe kawałki z żebra, które dał M. Vignaly i Coursot . (2)
Marchand i Saint-Denis ubrali ciało Napoleona w jego mundur kawalerzystów Gwardii Cesarskiej. Ciało zostało następnie zwrócone do łóżka, aby żałobnicy mogli przyjść i złożyć ostatnie wyrazy szacunku. Dr Arnott został wyznaczony do czuwania nad ciałem Napoleona i do pilnowania naczyń, w których znajdowały się jego serce i żołądek. Brytyjski gubernator Hudson Lowe nalegał, by pochowano je razem z Napoleonem.
Te dwie srebrne wazy wypełnione winnym spirytusem zostały hermetycznie zamknięte i zalutowane przez brytyjskiego hydraulika, a następnie powierzone pod opiekę doktora Arnotta. Czuł on, że wypełnił swoje zadanie dopiero wtedy, gdy zostały one włożone do trumny. (3)
W dniu 7 maja włosy Napoleona zostały zgolone i powierzone Marchandowi, aby przekazać je rodzinie Napoleona. Gipsowy odlew głowy Napoleona wykonał angielski chirurg dr Francis Burton, wspomagany przez Antommarchiego (patrz kontrowersje wokół masek pośmiertnych Napoleona). Następnie ciało Napoleona wraz z wazami zawierającymi jego serce i żołądek umieszczono w blaszanej trumnie wyłożonej białym pikowanym atłasem. Była ona zalutowana. Blaszana trumna została umieszczona w mahoniowej szkatułce, którą zakręcono. Tę z kolei umieszczono w ołowianej szkatułce, którą przylutowano. O świcie 9 maja całość umieszczono w czwartej szkatułce, wykonanej z mahoniu i zapieczętowanej żelaznymi śrubami ze srebrną główką.
Pogrzeb na Świętej Helenie
W kodycylu do testamentu z 16 kwietnia 1821 roku Napoleon zażądał, aby jego ciało zostało pochowane „na brzegu Sekwany, pośród narodu francuskiego, który tak dobrze kochałem”. (4) Jeden z towarzyszy Napoleona na Świętej Helenie, generał Henri Bertrand, rozwinął tę myśl.
Przez brzegi Sekwany rozumiał, oczywiście, gdzieś we Francji.
Myślał, że Burbonowie nie mieliby nic przeciwko temu. Wolałby przede wszystkim zostać pochowany na cmentarzu Père Lachaise w Paryżu, gdzie jego ciało mogłoby zostać złożone między grobami Massény i generała Lefebvre’a, a w centrum ich małego pomnika można by postawić mu kolumnę. Wolałby to niż być pochowanym w St. Denis wśród wszystkich burbońskich królów. … Albo niech jego ciało zostanie pochowane na wyspie utworzonej przez połączenie rzek Rodanu i Saony w pobliżu Lyonu. Albo wreszcie, niech pochowają go w Ajaccio na Korsyce, która była jeszcze częścią Francji. W takim przypadku niech zostanie pochowany w katedrze w Ajaccio, u boku swoich przodków, gdzie kazał pochować swojego wuja Luciena.
Cesarz nie sądził, że jego ciało zostanie pozostawione na Świętej Helenie. Uważał, że na taką ewentualność zostały poczynione odpowiednie przygotowania. Gdyby jednak tak się stało, wolał być pochowany nie w Plantation House, lecz w pobliżu fontanny, która dostarczała mu wody przez cały czas pobytu. (5)
Dnia 9 maja, po mszy i nabożeństwie za zmarłych, Napoleon został pochowany w wybranym miejscu – Geranium Valley – u stóp wierzb, w pobliżu źródła chłodnej wody. Grób, głęboki na około 10 stóp, był wyłożony cegłą. Wewnątrz znajdował się grobowiec wykonany z kamiennych płyt. Po opuszczeniu trumny Napoleona za pomocą krążków, grób został zamknięty kolejnym ogromnym kamieniem. Na to nałożono cegły, cement, glinę i kolejne kamienie. Tam ciało Napoleona spoczywało przez 19 lat.
Powrót szczątków (retour des cendres)
Ale Wielka Brytania uważała, że jej opieka nad ciałem Napoleona jest tymczasowa, król francuski Ludwik XVIII i jego następca Karol X nie mieli ochoty ożywiać nastrojów bonapartystycznych poprzez sprowadzenie szczątków cesarza do Francji. Nawet po roku 1830, kiedy Karol X został obalony, a królem Francuzów został Ludwik Filip, książę Orleanu, oficjalny apetyt na powrót Napoleona był niewielki. Dopiero naciski historyka Adolphe’a Thiersa, który w 1840 r. pełnił funkcję premiera i ministra spraw zagranicznych Francji, przekonały niechętnego Ludwika Filipa do poparcia repatriacji szczątków Napoleona. Thiers pisał właśnie 20-tomową historię konsulatu i cesarstwa. Postrzegał „retour des cendres” jako okazję do rehabilitacji reputacji epoki, zjednoczenia narodu francuskiego i zwiększenia popularności rządu. (Zob. „The Death of Napoleon Bonaparte and the Retour des Cendres: French and British Perspectives” autorstwa Fiony Parr na Napoleon.org, gdzie opisano polityczne aspekty zwrotu szczątków Napoleona.)
8 października 1840 r. fregata La Belle Poule, pomalowana na czarno i eskortowana przez korwetę Favorite, dotarła do Świętej Heleny. Ekspedycją dowodził syn króla Ludwika Filipa, książę Joinville. Heleny: Marchand, Saint-Denis, Bertrand i jego syn Arthur, generał Gourgaud, młody Emmanuel de Las Cases, służący Pierron, Noverraz, Coursot i Achille Archambault.
15 października grób Napoleona został otwarty w obecności świadków, którzy byli obecni przy pierwotnym pochówku. Koparki pracowały przez całą noc, aby przebić się przez warstwy kamienia, cementu i cegieł. 16 października wyciągnięto trumnę. Każda z czterech trumien została otwarta. W oficjalnym raporcie odnotowano:
Zdjąwszy pokrywę trzeciej trumny, zauważono blaszany ornament, lekko zardzewiały, który został usunięty i dostrzeżono białe atłasowe prześcieradło, które zostało oderwane z największą ostrożnością przez lekarza, a ciało Napoleona zostało wystawione na widok. Jego rysy były tak mało zmienione, że jego twarz została rozpoznana przez tych, którzy znali go za życia. Różne przedmioty, które były złożone w trumnie, zostały znalezione dokładnie w takim stanie, w jakim je umieszczono. Ręce były wyjątkowo dobrze zachowane. Mundur, ordery, kapelusz, były bardzo mało zmienione. Cała jego osoba sprawiała wrażenie niedawno zachowanej. Ciało nie było wystawione na działanie powietrza zewnętrznego dłużej niż dwie minuty, które były konieczne dla chirurga, aby podjąć środki zapobiegające wszelkim zmianom. (6)
Dr Remi Julien Guillard, chirurg z La Belle Poule, przedstawił następującą relację o stanie ciała Napoleona.
Ciało Cesarza miało łatwą pozycję, taką samą jak wtedy, gdy zostało złożone do trumny; wyższe członki były wyciągnięte, dolna część ramienia i lewa ręka spoczywały na odpowiednim udzie; niższe członki były nieco wciśnięte. Głowa, nieco uniesiona, spoczywała na poduszce; czaszka, o dużej objętości, oraz wysokie i szerokie czoło, pokryte były żółtawymi okostnymi, twardymi i bardzo przylegającymi. Oczodoły oczu miały ten sam wygląd, a górna część była wyłożona powiekami; gałki oczne były całe, ale straciły trochę swojej objętości i kształtu. Powieki, całkowicie zamknięte, przylegały do dolnej części i były twarde; kości nosa, i tegumenty, które je pokryły, były dobrze zachowane; rurka i boki same ucierpiały. Policzki były pełne. Opony tej części twarzy były godne uwagi ze względu na ich miękkie elastyczne uczucie i ich białawy kolor; te z podbródka były lekko niebieskawe, i pochodzi ten kolor z brody, która wydawała się rosnąć po śmierci. Sam podbródek nie był w najmniejszym stopniu zmieniony i nadal zachowywał charakter charakterystyczny dla oblicza Napoleona. Wargi były wąskie i rozchylone, a trzy przednie zęby, bardzo białe, były widoczne pod górną wargą, która była lekko uniesiona w lewo. Ręce były doskonałe i nie wykazywały żadnych zmian; jeśli przeguby straciły swój ruch, skóra wydawała się zachowywać kolor życia, a palce miały długie, przylegające i bardzo białe paznokcie; nogi były zamknięte w butach, ale w wyniku zerwania nici tych ostatnich, cztery ostatnie palce były widoczne po obu stronach. Skóra tych palców była matowo-biała, a paznokcie nadal przylegały. Przednia część klatki piersiowej była mocno wgłębiona pośrodku; powłoki brzucha twarde i zapadnięte; członki wydawały się zachowywać swój kształt pod ubraniem, które je okrywało. Nacisnąłem na lewe ramię, było twarde i straciło nieco na objętości. (7)
Po tym potwierdzeniu, że ciało Napoleona nadal tam jest, cynowe i drewniane szkatułki zostały zamknięte, ołowiana szkatułka została zamknięta i zalutowana, a wszystkie zostały umieszczone w nowej ołowianej szkatułce, przysłanej z Paryża, która również została zalutowana. Wszystko to umieszczono w nowej hebanowej szkatułce, która została zamknięta i umieszczona w dębowej skrzyni, aby chronić heban. Całość ważyła 1200 kilogramów.
18 października La Belle Poule opuścił Świętą Helenę z ciałem Napoleona. 30 listopada statek dotarł do Cherbourga we Francji, gdzie trumna została przeniesiona na La Normandie, która zabrała ją do Val-de-la-Haye, niedaleko Rouen. Tutaj trumna została przeniesiona na parowiec La Dorade, którym popłynęła w górę Sekwany. 14 grudnia La Dorade zacumował w Courbevoie, miejscowości położonej na północny zachód od Paryża. 15 grudnia 1840 r. ciało Napoleona zostało przeniesione do ogromnego powozu pogrzebowego zaprzężonego w 16 czarnych koni. Pojechał on w kondukcie żałobnym przez most Neuilly do Łuku Triumfalnego, a stamtąd wzdłuż Pól Elizejskich i przez Pont de la Concorde na nabożeństwo żałobne w Inwalidach. Szczegóły można znaleźć w moim poście „Pogrzeb Napoleona w Paryżu w 1840 roku.”
Ciało Napoleona pozostało w kaplicy Saint-Jérôme na Inwalidach przez ponad 20 lat. Znany grobowiec pod kopułą Inwalidów – sarkofag z czerwonego kwarcytu, zaprojektowany przez Louisa Viscontiego – został ukończony dopiero w 1861 roku. 2 kwietnia tego samego roku ciało Napoleona (wciąż we wszystkich trumnach) zostało przeniesione do nowego grobowca podczas prywatnej ceremonii z udziałem cesarza Napoleona III (siostrzeńca Napoleona), jego najbliższej rodziny, ministrów rządu i wysokich urzędników.
Wnętrzności Napoleona?
W 1841 roku Muzeum Królewskiego Kolegium Chirurgów w Londynie nabyło dwa kawałki tego, co rzekomo miało być jelitami Napoleona. Pochodziły one od chirurga dr Astleya Coopera, który nabył je od dr Barry’ego O’Meara, lekarza Napoleona na Świętej Helenie w latach 1815-1818.
Są to dwa małe kawałki ludzkiego jelita zawieszone w zamkniętych butelkach wypełnionych alkoholem. Powierzchowny obserwator mógłby z łatwością uwierzyć, że patrzy na dwa małe podłużne płaty ciemnej skóry, każdy z ciekawą brodawkowatą wypukłą plamą w środku. (8)
Autentyczność tych relikwii została zakwestionowana przez patologa Dr. Jamesa Pageta w 1883 roku. Zwrócił on uwagę na różnice w wyglądzie między okazami a opisem odpowiadającej im części ciała w raporcie Antommarchiego z autopsji Napoleona. Zauważył, że O’Meara opuścił Świętą Helenę prawie trzy lata przed śmiercią Napoleona. Powiedział również, że „kroki podjęte przez osobistych asystentów Napoleona, aby zapobiec wyciągnięciu serca i żołądka również wskazują na nieprawdopodobieństwo, że te okazy miały źródło, które im przypisano.” (9) Jednakże, inni nadal argumentowali na rzecz autentyczności okazów, nawet po tym jak zostały zniszczone w nalocie podczas II Wojny Światowej.
Penis Napoleona?
W 1927 r. obiekt opisany jako „zmumifikowane ścięgno wyjęte z ciała Napoleona podczas sekcji zwłok” został wystawiony w Muzeum Sztuki Francuskiej w Nowym Jorku.
Maudlin sentymentalizers sniffled; płytkie kobiety chichotały i wskazywały. W szklanej gablocie zobaczyli coś, co wyglądało jak zmaltretowany pasek sznurowadeł lub wyschnięty węgorz. (10)
To „ścięgno”, rzekomo penis Napoleona, zostało rzekomo odcięte przez Antommarchiego podczas autopsji Napoleona i przekazane księdzu Ange-Paul Vignali. Vignali przywiózł go na Korsykę wraz z innymi przedmiotami ze Świętej Heleny. Po śmierci Vignaliego przechodziła przez jego rodzinę, aż w 1916 roku została sprzedana, jako część kolekcji napoleońskiej, brytyjskiej firmie Maggs Bros. zajmującej się rzadkimi książkami. W 1924 roku kolekcja została przejęta przez dr Abrahama S.W. Rosenbacha i przechowywana w Filadelfii. Po przejściu przez kilku kolejnych właścicieli, ścięgno zostało sprzedane w 1977 roku za 3 000 dolarów amerykańskiemu urologowi dr Johnowi K. Lattimerowi. Po śmierci Lattimera obiekt odziedziczył jego syn.
Katalog wydany przez Rosenbach Company w 1924 roku stwierdzał:
Autentyczność tej niezwykłej relikwii została ostatnio potwierdzona przez publikację w Revue des Deux Mondes pośmiertnego wspomnienia St. Denis, w którym wyraźnie stwierdza on, że on i Vignali zabrali małe kawałki zwłok Napoleona podczas autopsji. (11)
Jak zauważono powyżej, angielski przekład (1922) pamiętnika Saint-Denis’a twierdzi, że Vignali otrzymał mały kawałek z żebra. Francuska wersja tego fragmentu w Revue des Deux Mondes (1921) mówi, że Antommarchi „avait extrait d’une côte deux petits morceaux”, który dał Vignaliemu i Coursotowi. (12) „Une côte” to żebro. Nigdzie w pamiętniku Saint-Denis nie pisze, że Napoleonowi usunięto penisa. Trudno uwierzyć, że tak istotna część anatomii Napoleona mogła zostać odcięta bez zauważenia i ewentualnego zwrócenia na to uwagi przez inne osoby obecne przy autopsji.
Jeśli chcesz spróbować wyobrazić sobie, że część Napoleona wylądowała w Stanach Zjednoczonych, przeczytaj Napoleon in America, który jest oczywistą fikcją.
Możesz też polubić:
Winiety z ostatnich miesięcy życia Napoleona
Jakie były ostatnie słowa Napoleona?
Jak o śmierci Napoleona pisały gazety?
Czy Napoleon mógł uciec ze Świętej Heleny?
Próby zamachu na Napoleona Bonaparte
Włosy Napoleona i ich liczne pukle
Kiedy Napoleon próbował popełnić samobójstwo
Grobowiec syna Napoleona w Kanadzie
Leczenie raka w XIX wieku
Co Napoleon lubił nosić?
- Louis-Joseph Marchand, In Napoleon’s Shadow (San Francisco, 1998), s. 692.
- Louis Étienne Saint-Denis, Napoleon from the Tuileries to St. Heleny, w przekładzie Franka Huntera Pottera (Nowy Jork i Londyn, 1922), s. 280.
- Marchand, In Napoleon’s Shadow, s. 697.
- Charles de La Bédoyère, Memoirs of the Public and Private Life of Napoleon Bonaparte, Vol. II (Londyn, 1827), s. 1034.
- Henri Bertrand, Napoleon at St. Helena: The Journals of General Bertrand, January-May 1821, deciphered and annotated by Paul Fleuriot de Langle, translated by Francis Hume (Garden City, 1952), s. 164.
- Laurent de l’Ardeche, History of Napoleon, Vol. II (Londyn, 1841), Appendix, s. 18.
- Tamże, Appendix, str. 19-20.
- Arthur Keith i S.G. Shattock, „An Address on the History and Nature of Certain Specimens Alleged to have been Obtained at the Post-Mortem Examination of Napoleon the Great,” The British Medical Journal, Vol. 1, No. 2715 (January 11, 1913), str. 53.
- Tamże…, s. 53.
- „Napoleon’s Things”, Time, 14 lutego 1927, s. 18.
- Opis Kolekcji Vignali Relikwii Napoleona (Filadelfia i Nowy Jork, 1924), s. 5.
- „Souvenirs de Saint-Denis dit ali Second Mameluck de l’Empereur; V – La Mort et les Funérailles de l’Empereur,” Revue Des Deux Mondes, Vol. 65, No. 5 (wrzesień-październik 1921), s. 40.