Termen als hook en riff zijn erg nuttig, omdat ze ons in staat stellen na te denken en te praten over de onderdelen van onze muziek. Het probleem is dat zonder een duidelijke definitie, deze termen de neiging hebben om een beetje wazig te zijn, vooral onder nieuwkomers in de muziektheorie.
In deze les gaan we dieper in op hooks en riffs, zodat we kunnen begrijpen wat ze zijn en hoe ze onze muziek beïnvloeden.
Dus wat is het verschil tussen een hook en een riff? De riff is een kort en pakkend melodisch idee dat zo vaak terugkomt dat het karakter en structuur geeft aan een song. De hook is elk deel van een song dat bedoeld is om de aandacht van de luisteraar te trekken. De hook is ook pakkend, maar komt niet zo vaak terug, zodat hij meer indruk maakt als hij opduikt.
Nu gaan we dieper in op riffs en hooks en leren we van een paar goede songvoorbeelden.
Wat zit er in deze les
Wat is een riff in muziek?
Bijna alle muziek, in welke stijl dan ook, bestaat uit kleinere delen die samen een groter geheel vormen. Deze delen kunnen steeds verder worden opgesplitst in kortere en kortere muzikale ideeën.
De riff is een bepaald type kort muzikaal idee dat vaak wordt gebruikt in rock- en metalmuziek, maar ook in funk, latin en jazz. Kenmerkend voor een riff is dat hij deze kenmerken vertoont:
- De riff begint de song en blijft er een fundamenteel element in,
- Hij wordt de hele song herhaald of komt vaak terug als het refrein (of een deel daarvan),
- Het bestaat uit een cyclus van 2 tot 4 maten (maar soms meer of minder),
- Harmonisch eenvoudig: Normaal beginnend op de tonica en eindigend op de dominant (waardoor een naadloze cyclus van tonica naar dominant ontstaat door de herhalingen),
- Andere muzikale ideeën kunnen er van worden afgeleid,
- In rock- en metalmuziek wordt de riff meestal gespeeld door de elektrische gitaar op de lagere snaren (vaak in powerakkoorden). In andere genres kan hij ook worden gespeeld door keyboards, orkestrale strijkers en koperblazers.
Melodisch vrij eenvoudig en meestal gedreven door het ritme (vaak beginnend op een upbeat),
Al met al is de riff zo’n prominent element van de song dat hij essentieel wordt voor het karakter en, heel belangrijk, voor de structuur ervan. Populaire riffs hebben de neiging dat te worden waar een song bekend om staat.
Laten we eens kijken en luisteren naar een paar voorbeelden om uit de eerste hand ervaring op te doen met riffs. De voorbeelden die voor de gitaar zijn geschreven zijn inclusief gitaartab.
Analyseren van populaire riffs
The Kinks: You Really Got Me Now
Dit nummer uit 1964 is volledig gebaseerd op zijn riff. De riff begint niet alleen met het nummer, maar blijft ook de hele tijd doorklinken. Zelfs de zanglijn is erop gebaseerd.
Wanneer een muzikaal idee zo hardnekkig wordt herhaald, wordt het ook wel een ostinato genoemd. In dit voorbeeld is de riff dus ook een ostinato, omdat hij de hele tijd continu wordt herhaald.
De riff is absoluut een integraal onderdeel van het nummer. In feite is er geen sprake van een traditionele akkoordopeenvolging. Het is gewoon deze 1-bar riff. Een beetje variatie komt in couplet 2 als de riff een stap omhoog gaat en dan in het refrein als het met 5 stappen omhoog gaat.
Als je naar het lied luistert, merk je op dat de zanglijn in het refrein praktisch de riff zelf is en dat de gitaarsolo ook door de riff wordt begeleid.
Hier is een link naar het liedje op YouTube. (Links in deze les openen een nieuw tabblad).
Muddy Waters: Mannish Boy
Hier nog een voorbeeld van een ostinato/riff die de hele tijd herhaald wordt. Na een korte introductie met de gitaar die de zang imiteert, komt deze riff van 1 maat en laat hem niet meer los.
Het stille moment binnen de riff is essentieel omdat daar de stem zingt. De structuur van het liedje is dus gewoon het ‘gesprek’ tussen de steeds terugkerende gitaarriff en de zanglijn.
Dus de riff is niet alleen prominent aanwezig, maar essentieel voor het karakter en de structuur van het liedje. In dit voorbeeld, net als in het vorige, kunnen we bijna zeggen dat de riff het liedje is.
Link naar Mannish Boy op YouTube.
Coolio: Gangsta’s Paradise
In deze rap-hit uit 1995 zit deze 2-bar riff bijna het hele nummer door. Het begint het nummer, begeleidt de coupletten, het refrein en de bridge. De eenvoud van het steeds terugkerende idee houdt het liedje gaande, maakt het coherent en naar mijn mening, maakt het memorabel.
Er zijn 2 korte momenten waarop de riff niet te horen is: net na het eerste refrein en helemaal aan het eind. Als je naar het nummer luistert, merk je dat omdat we verwachten de riff te horen, de afwezigheid ervan een emotionele impact maakt.
Link naar nummer op YouTube.
Led Zeppelin: Whole Lotta Love
Dit nummer uit 1969 is opgebouwd uit 3 secties bijna als een klassieke ABA vorm. Eerst krijgen we deze riff die een paar coupletten en refreinen begeleidt.
Dan krijgen we een middenstuk dat bestaat uit geluidseffecten en een gitaarsolo, en tenslotte een terugkeer naar de riff als basis voor het couplet en het refrein. De terugkeer van de riff is een terugkeer naar iets heel bekends omdat we het al zo vaak hebben gehoord.
Link naar nummer op YouTube.
Derek and the Dominos: Layla
Dit nummer uit 1970 is vrij uniek omdat het is opgebouwd uit 2 grote secties (in plaats van de meer gebruikelijke 3). De eerste sectie is bekend om deze riff en het is een grote favoriet onder gitaristen.
Het is wederom een kort en pakkend melodieus idee en bijna al het muzikale materiaal van deze sectie komt hieruit voort.
Als je naar het nummer luistert (via de link hieronder), merk dan op hoe het tweede gedeelte op verschillende manieren contrast biedt:
- De riff wordt losgelaten voor wat nieuwe ideeën,
- De piano is prominenter aanwezig dan voorheen,
- Het is instrumentaal en niet gezongen.
Link naar het nummer op YouTube.
The Rolling Stones: Satisfaction
Deze riff uit 1965 is nog zo’n populaire. Deze keer wordt de riff niet het hele nummer door herhaald als een ostinato. In plaats daarvan begint hij het liedje en komt dan terug als begeleiding bij het refrein.
Zoals gebruikelijk is bij deze voorbeelden die we hebben gezien, valt op hoe naadloos de herhalingen van een riff zijn. Er zijn geen pauzes, maar een continue cyclus van het ene naar het andere.
Link naar nummer op YouTube.
AC/DC: Back in Black
Deze riff van 4 maten begint het nummer en blijft doorgaan als hij het couplet gaat begeleiden. Deze keer maakt het geen deel uit van het refrein. Daarvoor krijgen we een geheel nieuwe riff.
Tijdens het beluisteren van het nummer valt op hoe de begeleiding van Angus Young’s gitaarsolo rond het punt 1:50, kan worden beschouwd als een 3e riff.
Als je echter goed luistert, merk je dat het eigenlijk gebaseerd is op twee aan elkaar geplakte delen: een ritmisch idee uit riff 1 (de coupletten) en een melodisch idee uit riff 2 (het refrein).
Link naar het nummer op YouTube.
Dit nummer laat ons ook zien dat een song niet beperkt is tot 1 riff. Zoals we later in dit artikel zullen zien, kan een song meerdere riffs hebben die met elkaar samenwerken.
Jimmy Forrest: Night Train
Riffs zijn ook een hoofdbestanddeel van de jazzmuziek. Veel nummers zijn opgebouwd rond een riff die als basis dient voor improvisatie. Hier is een mooi voorbeeld uit Jimmy Forrest’s ‘Night Train’ (uit 1952).
De riff werkt bijna als een instrumentaal refrein dat na elke improvisatie terugkomt.
Link naar het nummer op YouTube
Shorty Rogers: That’s What I’m Talkin’ About
Hier nog een laatste voorbeeld van een riff, deze ook in een Jazz-klassieker. De rol van deze riff is, net als die hierboven, die van een ‘thema’ dat dient als refrein en als basis voor improvisatie.
Link naar YouTube-optreden
De meeste van deze voorbeelden hebben nummers die maar één riff hebben. Het kan echter ingewikkelder worden, want songs kunnen ook twee of meer riffs hebben. De kenmerken van deze riffs zijn hetzelfde: korte ideeën van 2 tot 4 maten die enige tijd worden herhaald.
Het enige verschil is dat ze achter elkaar worden gespeeld als secties van hetzelfde liedje.
Een goed voorbeeld hebben we gezien in AC/DC’s Back in Black. Een ander populair voorbeeld is Enter Sandman van Metallica – een nummer dat is opgebouwd uit verschillende zware riffs. Een ander voorbeeld is Crazy Train van Ozzy Osbourne, met een riff voor de inleiding, een andere voor het couplet, en weer een andere voor het refrein.
Ter afsluiting: de riff is een kort idee dat het nummer voorziet van het grootste deel van zijn muzikale materiaal. Zoals uit deze voorbeelden blijkt, kan een song:
- kan geheel gebaseerd zijn op een riff die gedurende de hele song herhaald wordt,
- kan beginnen met de riff die na een of ander gedeelte terugkomt,
- kan gebaseerd zijn op meerdere riffs.
Wat is een Hook in muziek?
Heb je ooit iemand zoiets gevraagd als “Ken je dat liedje… je weet wel, dat liedje dat gaat ‘na na na nana’?” Nou, wat je daar zong is hoogstwaarschijnlijk de hook. Dat deel springt er zo uit dat je je het liedje herinnert, en verwacht dat anderen dat ook doen.
Zoals het woord zelf al zegt, is de hook elk deel van een liedje dat onze aandacht trekt en in ons geheugen blijft hangen. De term is natuurlijk een metafoor uit de visvangst, waar de haak bedoeld is om vis te lokken en te vangen. Op een vergelijkbare manier ‘vangt de haak het oor’ en wordt het publiek erbij betrokken.
De haak moet pakkend, leuk en makkelijk te onthouden zijn, zodat hij de luisteraars erbij betrekt. Alles van een kort deuntje tot een heel refrein kan de ‘hook’ zijn. Als het zich onderscheidt van de rest en mensen aan het zingen of dansen krijgt, is het een hook.
Doordat het zo opvalt, is de hook datgene waar een liedje het meest bekend om wordt. Natuurlijk, wat leuk en makkelijk te onthouden is, kan voor verschillende luisteraars verschillend zijn, maar als je ooit het gevoel hebt gehad dat je een deuntje niet uit je hoofd krijgt, dan heb je een hook!
De term wordt vooral gebruikt in pop, R&B, hiphop en dansmuziek en de meeste hits op de radio hebben tegenwoordig ten minste één hook. Er zijn natuurlijk geen regels, dus niet elk nummer heeft er een en in bijzonder pakkende nummers kan er zelfs meer dan 1 hook zijn.
Een hook kan vergelijkbaar zijn met een riff in die zin dat het een kort, pakkend muzikaal idee kan zijn. Maar een belangrijk verschil tussen de hook en de riff is dat de riff heel vaak wordt herhaald, maar de hook normaal gesproken niet. Op die manier heeft de hook, als hij op een bepaald moment in de muziek opduikt, een nog grotere impact.
Analyse van populaire hooks
Er zijn vele manieren waarop een hook kan worden gemaakt, maar de 3 algemene types zijn:
- Ritmische hooks: gebaseerd op een pakkend ritme,
- Melodische hooks: gebaseerd op een pakkende melodie,
- Lyrische hooks: gebaseerd op een pakkende zin of couplet.
Natuurlijk kunnen deze soorten hooks op allerlei manieren worden gemixt, gematched en gecombineerd. Er zijn zelfs meer soorten hooks mogelijk, omdat sommige lang zijn en andere kort. Sommige zijn instrumentaal, terwijl sommige gezongen worden. Sommige komen voor in het refrein, sommige in het couplet en weer andere in de bridge.
De variatie is eindeloos dus het beste wat je kunt doen is leren van een paar goede voorbeelden.
Caesars Palace – Jerk it Out
Laten we beginnen met een melodieuze hook die meteen het oor grijpt. De hook is de instrumentale melodie waarmee het nummer begint en die fungeert als opvulling tussen de gezongen coupletten.
Merk op dat in tegenstelling tot veel andere voorbeelden die we zullen bekijken, deze hook geen deel uitmaakt van het refrein en nooit wordt gezongen. Het wordt altijd gespeeld door de toetsen.
Link naar nummer op YouTube.
P!nk: So What
Hier nog een voorbeeld van een hook die het liedje begint. Deze begint instrumentaal, maar daarna wordt er voornamelijk gezongen. Wat echt interessant is, is dat omdat het zo prominent aanwezig is, het praktisch ook een riff is voor dit gedeelte.
Gelijk aan ons eerste voorbeeld, maakt deze hook-riff geen deel uit van het refrein. Als je ernaar luistert, zie je dat we het vanaf 1:30 pas in de allerlaatste seconden weer te horen krijgen.
In plaats daarvan krijgen we refrein – brug – refrein en daardoor krijgt het nummer een subtiele verandering van stemming. De “I don’t care” houding (in de delen met de riff) verandert in een “I actually do care” sentiment.
Link naar nummer op YouTube
Pharrell Williams: Happy
Hoewel elk deel van dit nummer op zijn eigen manier catchy is, is het het refrein dat ons echt lijkt te haken in deze hit uit 2013. Dit is een interessant voorbeeld omdat het, vergeleken met de meeste andere, vrij complex is.
Het is zo catchy door een aantal elementen die allemaal tegelijk werken. We krijgen het woord “Happy” gezongen met lange noten, de lijnen die beginnen met “Clap along if you feel…” eroverheen, de baslijn en een duidelijk ritme gespeeld door de drums.
Deze hook is ritmisch, melodieus en lyrisch tegelijk.
Link naar nummer op YouTube.
Neil Diamond: Sweet Caroline
Het volgende voorbeeld is typerend voor veel liedjes: de hook is het refrein en in de tekst staat de titel van het liedje. De melodie in het refrein is de haak (en dat is waar het liedje bekend om staat).
Dit melodieuze haakje is niet alleen memorabel omdat het pakkend is, maar ook omdat de coupletten die ervoor en erna komen zachter en bescheidener zijn. Wat ze doen is langzaam opbouwen naar het refrein, waar het verhaal (zowel tekstueel als muzikaal) duidelijk wordt.
Al met al is het nummer zo geschreven dat het refrein de grootste impact heeft. Kortom, het haakt ons!
Link naar nummer op YouTube.
Ed Sheeran: Perfect
Ed Sheeran’s ‘Perfect’ uit 2017 heeft een soortgelijk effect, in die zin dat het refrein zo’n impact maakt na een geleidelijke opbouw.
We krijgen eerst een couplet dat bijna gesproken is als een zachte rap of een recitatief. Dan een pre-chorus dat wat melodieuzer en opbeurend is dat uiteindelijk leidt naar het refrein – gezongen met een prachtige melodie (met een breder bereik en meer noten ook).
Het resultaat? Het haakt ons als een moment van hoge emotionele intensiteit! Deze hook is weer een voorbeeld van een combinatie van melodie, tekst en ritme.
Hier zie je hoe je het liedje kunt volgen:
- Verse: begint met “I found a love”
- Pre-chorus: begint met “Cause we were just kids”
- Chorus: begint met “Baby, I’m dancing in the dark”
Link naar liedje op YouTube.
Aretha Franklin: Respect
Deze klassieker uit 1967 is door en door een opwindend nummer, maar het is de lyrische hook waar het om bekend staat. In de hieronder gelinkte versie zit de hook rond 1:54 met de onsterfelijke tekst die het woord ‘respect’ uitspreekt:
R – E – S – P – E – C – T,
Find out what it means to me,
R – E – S – P – E – C – T,
Take care of TCB.
Dus in dit voorbeeld zit de hook niet aan het begin, niet in de coupletten, niet in een instrumentaal deel en niet in het refrein. Het is een bruggetje vlak voor het einde.
Link naar liedje op YouTube.
The Kinks: Lola
Lola van the Kinks is een vergelijkbaar voorbeeld van een lyrische (en melodische) hook waarbij de titel van het nummer letterlijk wordt gespeld. Wat het nummer vooral onthoudt is de pakkende tekst:
“Lo – lo – lo – lo – Lola
L – O – L – A – Lola”
Natuurlijk speelt de melodie ook een rol, maar het is vooral het uitspellen van de songtitel die de hook oplevert.
Link naar nummer op YouTube.
Guns N’ Roses: Paradise City
Hier nog een voorbeeld van een lyrical hook uit Paradise City (uitgebracht in 1987). Deze maakt ook deel uit van het refrein en zoals vaak het geval is, de titel van het nummer maakt er deel van uit.
Dit is een lyrical hook omdat hij heel duidelijk afhankelijk is van de tekst. Het refrein is vrij veel gesproken in plaats van gezongen:
Take me down to the paradise city
where the grass is green and the girls are pretty.
Oh will’t you please take me home?
Link to song on YouTube.
Other Lyrical Hooks
Zeer vaak zijn lyrische hooks ook de titel van het liedje. Dat is logisch: een bepaalde zin of woordspeling is zowel een geweldige hook als een geweldige titel voor een liedje.
Hier zijn drie goede voorbeelden. Allemaal hebben ze de hook als onderdeel van het refrein:
- YMCA van The Village People
- Stop! In the Name of Love van The Supremes
- Money, Money, Money van Abba
Andere voorbeelden van dit soort lyrische hooks zijn liedjes met meisjesnamen. Het aantal voorbeelden loopt in de honderden! Hier zijn er een paar die me te binnen schieten:
- Barbara Ann van The Beach Boys
- Angie van The Rolling Stones
- Michelle van The Beatles (en ook Julia en diverse andere)
- Delilah van Tom Jones
- en natuurlijk: Lola, Layla en Sweet Caroline die we in deze les al hebben gezien.
Een ander soort lyrical hook is die welke bestaat uit “Ohs” en “Ahs” en andere vocalisaties. Denk bijvoorbeeld aan:
- She Loves You van The Beatles – Waar zou het liedje zijn zonder die beroemde “Yeah, yeah yeah’s”?
- Stayin’ Alive van The Bee Gees – De hook zou nergens zo effectief zijn zonder die “Ahs” in: “Ah, ah, ah, ah! Stayin’ alive, stayin’ alive”
- Who Let the Dogs Out? van Baha Men – Denk aan het blaffende “wie, wie, wie, wie, wie?”-effect.
Queen & David Bowie: Under Pressure
De hook in dit nummer uit 1981 is deze riff gespeeld door de bas. Dit is een perfect voorbeeld van een ritmische hook. Hoewel de melodische afdaling wel een rol speelt, is het duidelijk het ritme dat de boel voortstuwt.
Zoals we eerder hebben gezien, worden riffs meestal gedreven door het ritme en melodisch worden ze vrij eenvoudig gehouden. De meeste voorbeelden van riffs die we hebben besproken, zijn ook voorbeelden van ritmische hooks!
Samenvatting
We hebben veel voorbeelden bekeken en veel details besproken, dus laten we eens een korte samenvatting geven van de verschillen tussen de hook en de riff.
De riff is een kort, melodisch en ritmisch idee van een paar maten en het is prominent genoeg om de structuur en het karakter van een liedje te beïnvloeden. Vaak begint de song ermee, maar al snel daarna wordt het een begeleiding.
De hook is elk onderdeel van de song dat bedoeld is om de aandacht van de luisteraars te trekken. Net als de riff kan het kort zijn, maar het kan ook een heel couplet of refrein zijn. In tegenstelling tot de riff, is de hook niet zo prominent aanwezig in het nummer, zodat het een grotere impact heeft wanneer het eindelijk opduikt.
Veel voorkomende vragen
Is het refrein hetzelfde als de hook? Niet altijd. Zoals we in deze les hebben gezien, is de hook elk deel van het liedje dat de aandacht van de luisteraar moet trekken. Het kan het hele refrein zijn, slechts een deel ervan of iets heel anders.
Is een Lick hetzelfde als een Hook? Nee. Een lick is een eenvoudige, korte en basismelodie. Licks kunnen bekende clichés zijn zoals de basis melodische patronen die gebruikt worden in blues, jazz en klassieke muziek. En ze kunnen ook heel nieuw en origineel zijn. In dit geval kan een lick een hook zijn als hij de aandacht trekt en een riff als hij een opvallend element van de song wordt.