Hoe noem je een bepaald soort wit mouwloos shirt? Je kent het wel. Misschien heb je Miley Cyrus er een zien dragen in haar “Wrecking Ball”-video, of Wolverine die er in X-Men doorheen scheurt. Sommigen noemen het gewoon een witte tank top, synoniem met een onderhemd. Voor vele anderen is het een “wife-beater.”
Gezien bij iedereen, van rappers als Nelly en Eminem tot middelbare schoolmeisjes op kamp en puberjongens die hun spieren laten zien, is de wife-beater een onontkoombaar onderdeel van onze basiskledingcultuur geworden – en dat geldt ook voor zijn problematische naam, als onderdeel van onze alledaagse spreektaal.
Dit is, kortom, fucked up.
“Het was tot voor kort zo OK om je vrouw te slaan dat we er vandaag de dag een soort shirt naar vernoemd hebben,” zei komiek Louis C.K. geërgerd in zijn Saturday Night Live openingsmonoloog in 2015. “Er is een kledingstuk in onze cultuur dat liefkozend de bijnaam heeft gekregen naar het in elkaar slaan van je vrouw. En om de een of andere reden is dat voor niemand beledigend.”
Klinkt ongeveer goed, Louis. Waarom noemen we het dan nog steeds zo?
Laten we beginnen bij het begin. Lang geleden, in de middeleeuwen, toen ridders, landheren en koninginnen het Europese land regeerden, bestond er zoiets als een “zwerver”. Soms verloor een ridder in de strijd zijn kleding, zodat alleen zijn maliënkolder nog overbleef. Die man, achtergelaten op het veld en zeker klaar om te worden gespiest, werd een “waif beater” genoemd, met “waif” verwijzend naar een achtergelaten persoon en “beater” als in hij staat op het punt te worden geslagen.
Het verband met mouwloze shirts is misschien toeval, maar taalkundigen noemen deze middeleeuwse oorsprong voor de uitdrukking “vrouwenmepper”, om te verwijzen naar een mishandelende echtgenoot. Het eerste gebruik van “wife beater” was te zien in de New York Times, bijvoorbeeld, in 1880, om een man te beschrijven die zijn vrouw had geslagen.
Wanneer is het dan synoniem geworden met het witte onderhemd van een man? Het lijkt erop dat de associatie van mannelijke woede met witte hemdjes in de loop van tientallen jaren langzaam is opgebouwd, te beginnen halverwege de 20e eeuw – natuurlijk met een viraal nieuwsbericht.
In 1947 werd in Detroit de man James Hartford Jr. gearresteerd omdat hij zijn vrouw had doodgeslagen. In de verhalen over zijn arrestatie en proces, die de landelijke pers haalden, was een foto te zien van Hartford in een haveloos en bevlekt wit tanktopje; naast de foto werd hij in artikelen aangeduid als “de vrouwenmepper.”
Omstreeks dezelfde tijd werd in Hollywood het verband tussen mannelijke woede en witte tanktopjes verder uitgediept. Na de Tweede Wereldoorlog raakten filmmakers gefixeerd op films over gewelddadige, misbruikende en ronduit gevaarlijke mannen, en de strakke witte tank top werd een regelmatige verschijning op het scherm. Denk aan A Streetcar Named Desire. Denk aan Cat on a Hot Tin Roof. Denk aan Bonnie en Clyde.
In elk van die films, als de mannen verhit of overstuur raakten, trokken ze hun hemd uit – om vervolgens een wit, met zweet bevlekt onderhemd te onthullen.
Zelfs toen ze in bijna elke gangsterfilm begonnen op te duiken, hadden de shirts nog steeds niet de naam “vrouwenmuts” verdiend en werden ze nog steeds “onderhemden” genoemd.” Het lijkt te hebben geduurd tot de late jaren 1990 voor de term echt wortel schoot.
In 2001 vertelde Valerie Steele van het Fashion Institute of Technology aan de New York Times dat ze aan het eind van de jaren negentig voor het eerst “wife-beater” hoorde in verband met de tanktop. Jesse Sheidlower, toenmalig hoofdredacteur van het Amerikaanse kantoor van de Oxford English Dictionary, vertelde de Times ook dat de term rond 1997 ontstond, in wat een samenvloeiing was van opkomende “rap, gay en gang subculturen.”
Deze subculturen kwamen in de loop van de jaren ’90 samen in een draaikolk van de popcultuur, waarbij mode en populair entertainment een nieuw kledingstuk baarden. Wat de mode betreft, droegen populaire rappers als Snoop Dogg vaak hemdjes, net als modieuze vrouwen met hun oh-zo-’90s flared jeans – denk aan Kate Moss in haar Calvins.
In hetzelfde tijdperk werden films als Goodfellas en tv-shows als Cops – waarin mannen in witte hemdjes regelmatig opdoken als ze werden gearresteerd voor het slaan van hun vrouwen – popcultuur nietjes, net als hiphopmuziek als Amerika’s overheersende muziekgenre.
“Misschien ben ik het op de universiteit gaan gebruiken als straattaal voor elk wit, doorschijnend, geribbeld mouwloos shirt,” vertelde Andy McNichol, een 24-jarige New Yorker, in 2001 aan de New York Times. “Het is een colloquialisme.
Simpel gezegd: onze generatie heeft de wife-beater gecreëerd.
Waarom we het nog steeds zeggen: Sinds 2001 is de term verankerd in onze modetaal. Wife-beaters duiken op in films als Inglorious Basterds, tv-programma’s als The O.C., rapsongs van mannen als Eminem, academische boeken en zelfs de autobiografie van Pamela Anderson. Jarenlang is het door de meesten van ons gezien, gehoord en gelezen – meestal zonder controverse.
Neem nu enkele recente opmerkingen van mode-insiders. In een gesprek met Who What Wear in 2015 zei Nasty Gal-oprichtster Sophia Amoruso dat ze “een wife-beater, Dickies en skateschoenen droeg, allemaal met een riem met studs” naar haar eerste sollicitatiegesprek. In januari vertelde een stylist aan Vogue: “Ik zou de meisjes altijd een variatie van een aangepaste vrouw-trui en een aangepaste jeans aantrekken.” Nog in februari beschreef een Vogue-schrijver een catwalk met “supermodellen in balrokken en vrouwentruien” (cursivering van ons).
Maar hoe hardnekkig het ook in de omgangstaal is, er vindt wel degelijk een tegengesprek plaats. Detailhandelaren zien ze al als onaanvaardbaar. Walmart, bijvoorbeeld, noemt ze “witte geribbelde tanktops” en Target noemt ze gewoon tanks, misschien omdat ze gezien hebben wat er in 2006 gebeurde toen een winkel wel de term “wife-beater” gebruikte. (eBay, voor wat het waard is, is nog steeds een fan.)
En online, terwijl de term nog steeds wordt gebruikt…
… anderen laten van zich horen.
Terwijl onze generatie een debat heeft aangezwengeld over veranderende termen als “echte vrouwen” of “plus size,”lijkt het gesprek over vrouwenmaten nauwelijks zijn hoogtepunt te hebben bereikt – tot nu misschien. Nu zoveel mensen zich bewust zijn van huiselijk geweld, zich afvragen hoe normaal het is geworden in onze samenleving (hallo, NFL) en klaar zijn om actie te ondernemen, is dit misschien het moment om het debat te starten.
Het blijkt dat wij de generatie zijn die deze modeterm de wereld in heeft gebracht. Misschien zijn wij ook wel degenen die het best in staat zijn om de term te laten verdwijnen.