Waarheid, leugens en haarproducten

Een kwart eeuw lang heb ik mezelf wijselijk wijsgemaakt dat haarverzorging eenvoudig was. Ik gebruikte al tien jaar lang dezelfde Pantene 2-in-1, had geen föhn en dacht tot twee maanden geleden dat Drybar – een chique salon die “blowouts” doet – een zaak was die Dippin’ Dots-achtig ijs verkocht. Ik wist ook niet wat een blowout was.

Toen bezweek ik aan ijdelheid en, geïnspireerd door het stijgende aantal vrouwen dat platina gaat, verfde ik mijn pixie cut blond. Ik ben Aziatisch, met haar dat zo donker is dat de stylist me vroeg of ik het zwarter zou verven voor het effect. Het bleken zelf was een beproeving, maar niets vergeleken met de nachtmerrie die wachtte: gedwongen worden om eindelijk te navigeren door de wereld van de haarverzorging en proberen uit te zoeken wat marketingspinsels waren en wat echt was.

Ik werd al snel een haartruther. Ik was sceptisch over shampoo, zelfs al betaalde ik voor de “kleurbeschermende” soort. Ik vroeg mijn vriendin Allison – wier vloeiende gouden lokken laten zien welke hoogten van haarglorie bereikt kunnen worden – om aanbevelingen voor deep conditioning, hoewel ik geen idee had hoe het werkte.

Het vinden van goede antwoorden op haarvragen is moeilijk. Omdat schoonheidsproducten zo’n alledaags onderdeel van ons leven zijn, vergeten we gemakkelijk dat het om een vorm van technologie gaat die door studies wordt ondersteund. Ons eerste instinct om een medische doorbraak te begrijpen is misschien het onderzoek te lezen, maar ons eerste instinct om van shampoo te veranderen is aan een vriendin met heel mooi haar te vragen wat voor haar werkt. En de schoonheidsindustrie geeft miljoenen uit om producten op de markt te brengen met slimme bewoordingen die grote beloften inhouden.

Het meeste schoonheidsonderzoek wordt gedaan door cosmetische chemici – de wetenschappers die de producten formuleren en ontwikkelen – en veel daarvan wordt gepubliceerd in academische tijdschriften zoals het Journal of Cosmetic Science. Deze tijdschriften zijn meestal niet toegankelijk tegen betaling en de toegang tot de artikelen (die dicht op elkaar staan en vol jargon) is duur. Geen wonder dat het makkelijker is om reclamespotjes te kijken en rond te vragen.

Dus, nadat ik mijn bankrekening zag slinken door dure behandelingen, heb ik mijn vragen voorgelegd aan cosmetische chemici die de wetenschap achter de beweringen wel begrijpen. Eén ding is zeker: sorry Allison, maar deep conditioning is een leugen.

Vorige dingen eerst, wat is haar eigenlijk?

Haar heeft drie hoofdbestanddelen, zegt Randy Schueller, een cosmetisch chemicus die blogt op The Beauty Brains. Het bestaat uit proteïne – vooral keratine – samen met natuurlijke oliën die het haar flexibel houden, en water.

De buitenkant, of het deel dat iedereen ziet, heet de cuticula en bestaat uit vijf tot tien overlappende lagen proteïne, net als dakspanen op een dak. Deze beschermen wat eronder zit, namelijk het middelste deel, de cortex. De cortex bevat lange bundels proteïnen die het haar stevigheid geven en ervoor zorgen dat het niet breekt. En in het midden bevindt zich een lege zone, de medulla, die het haar helpt isoleren. Niet al het haar heeft de medulla. Het is meestal te vinden in stug, donker haar, en ik ben er zeker van dat mijn haar medulla had voordat ik het vier uur lang met chemicaliën had gestript.

Wanneer het op haarproducten aankomt, is de cuticula het belangrijkste deel. Als de laagjes proteïne glad tegen elkaar liggen, ziet het haar er glanzend en glad uit. Door alledaagse dingen zoals borstelen en haar wassen gaat de cuticula rechtop staan.

Wat zijn de trends in haar?

Een grote: afzien van shampoo.

Zelfs tijdens mijn dagen van gelukzalige onwetendheid, kon ik zien dat er iets veranderde, omdat de andere shampoos plotseling beweringen deden als “zacht” en “sulfaatvrij”. Mensen denken steeds vaker dat shampoo schadelijke chemicaliën bevat, of dat we te veel wassen – wat de reden ook is, we gebruiken er minder van en meer conditioner.

De opkomst van conditioner is waarschijnlijk de grootste trend op dit moment nu natuurlijk ogend haar populairder wordt, zegt Margie Nanninga, een business analist bij marktonderzoeksbureau Mintel. (Deze natuurlijke trend is slecht nieuws voor mij, aangezien de eerste vraag die mijn zus stelde toen ik haar een foto stuurde was: “Vind je het erg dat je wenkbrauwen niet bij elkaar passen?”) Nu bewerkt haar uit de gratie raakt, zijn we allemaal op zoek naar “gezond” haar, wat vooral gehydrateerd en glanzend betekent.

En de mensen trekken er geld voor uit. Volgens marktonderzoeksbureau Euromonitor International kochten we in 2015 5 procent meer conditioner. En niet zomaar een conditioner, let wel, maar veel meer “reinigende conditioners” die we gebruiken om te “co-wassen.”

Co-wassen klinkt fancy, maar betekent gewoon shampoo overslaan. Het begon rond 2012 als een nichetrend onder het soort mensen dat snel nieuwe schoonheidstrucjes uitprobeert, zegt Nanninga. Het is nu geen niche meer. Grote merken als Herbal Essences, Head and Shoulders, L’Oreal en Wen hebben allemaal cleansing conditioners op de markt gebracht, en de trend zal waarschijnlijk alleen maar groter worden. In het meest recente consumentenonderzoek van Mintel zei bijna tweederde van de ondervraagde consumenten geïnteresseerd te zijn in het proberen van cleansing conditioners.

Een andere verschuiving vindt plaats in de zogenaamde “etnische haarverzorging” categorie. Minder mensen kopen relaxmiddelen omdat vooral zwarte vrouwen voor een natuurlijke look gaan. Tegelijkertijd is er volgens Euromonitor meer belangstelling voor stylingproducten die speciaal voor “etnische” vrouwen op de markt worden gebracht. L’Oreal heeft zelfs een nieuwe “Multi-Cultural Beauty Division” in het leven geroepen.

Dus dit heeft te maken met de mensen die zeggen dat we helemaal geen shampoo zouden moeten gebruiken? Wat is de wetenschap daarachter? Hoe werken shampoo en conditioner eigenlijk?

Shampoos bevatten een soort moleculen die surfactanten worden genoemd. Het ene uiteinde wordt aangetrokken door water, en het andere uiteinde wordt afgestoten door water en aangetrokken door olie. De olie-liefhebbende kant hecht zich aan het vet en vuil in je haar, terwijl de andere kant zich hecht aan het water van de douche. Op die manier, wanneer het water de shampoo uitwast, spoelt het ook het vet uit dat eraan vastzit. Conditioners werken door de buitenste laag glad te strijken, zodat de schubbenlaag plat komt te liggen.

Herken je die “sulfaatvrije” claims nog die we nu op shampoo zien? Sulfaat is een veelgebruikt type oppervlakte-actieve stof, en mensen die zich zorgen maken over te veel shampoo denken dat het te goed werkt. Voorstanders van de (slechte naam) “no ‘poo” beweging zeggen dat sulfaat te hard is en veel van de natuurlijke haarolie, sebum genaamd, wegneemt, waardoor we nog meer produceren dan we normaal zouden doen om te compenseren dat het constant wordt weggenomen.

Dat is alleen wat “mensen zeggen,” hoewel. Is er bewijs dat shampoo slecht is? Wat winnen of verliezen we als we geen shampoo gebruiken?

Dat hangt echt van de persoon af, zegt Schueller van Beauty Brains. Ten eerste is het belangrijk om te begrijpen dat veel van de hype over sulfaten angstzaaierij is, heel simpel. Ze veroorzaken zeker geen kanker en ze zijn niet giftig.

Persoonlijk houd ik er niet van hoe opgezwollen mijn haar aanvoelt als het pas gewassen is. Daarom heb ik een paar jaar geleden geprobeerd om geen shampoo meer te gebruiken. Het plan was om over te stappen op alternatieven zoals zuiveringszout of appelciderazijn.

Zelfs de “no ‘poo” evangelisten zullen toegeven dat de eerste paar dagen (of weken) moeilijk zijn, maar dat je een nieuwe wereld van haarverrukking kunt vinden als je doorzet. Toch heb ik – net als enkele vrienden en ongetwijfeld vele andere hoopvol gestemden – het na een dag of vijf opgegeven omdat het te smerig aanvoelde. Dus ook al is het waar dat veel mensen te veel shampoo gebruiken, helemaal geen shampoo gebruiken is waarschijnlijk geen optie voor mij en andere stoppers. Koudweg stoppen is vooral moeilijk als je veel sport of gewoon veel zweet. Al dat extra zweet en vuil kan in je haar gaan klitten en tot meer haarbreuk leiden.

Het goede nieuws is dat er weinig bewijs is dat shampoos zo slecht zijn. Ze verwijderen olie en vuil van de haarschubben, maar ze gaan niet in het haar. Ze kunnen het haar niet volledig strippen zoals het bleekmiddel waaraan ik mezelf blootstelde. Dat gezegd hebbende, is het waar dat bepaalde shampoos, of te veel wassen, de hoofdhuid jeukerig kunnen maken en het haar droog kunnen doen aanvoelen. Als je vaak shampoot en je hoofdhuid wordt rood of geïrriteerd, moet je overschakelen op een ander soort. Als je dapperder bent dan ik, kun je stoppen met het gebruik ervan.

Reinigende conditioners werden populair als een halverwege tussen gewone shampoo en helemaal geen shampoo. Ze waren voor vrouwen die hun haar veel wassen en iets milders wilden.

Wacht, wat is het verschil tussen “cleansing conditioner” en gewoon shampoo overslaan en je haar wassen met een conditioner? Is een cleansing conditioner net zoiets als een 2-in-1?

Reinigende conditioners zijn eigenlijk net als een 2-in-1, maar met veel meer conditioner dan shampoo, volgens Arun Nandagiri, een cosmetisch chemicus die het in Illinois gevestigde Bria Labs runt. Ze hebben wat oppervlakteactieve stoffen, maar de gebruikelijke ingrediënten zijn conditionerende ingrediënten. Daarom worden ze meestal aangeprezen als “zachter” en “sulfaatvrij” en, nogmaals, meer “natuurlijk.”

Opgelet, er loopt momenteel een class action-rechtszaak tegen de maker van de populairste cleansing conditioners, Wen. Het ziet er niet goed uit omdat de eisers beweren dat de conditioner hun haar heeft doen uitvallen. Maar Nandagiri zegt dat de rechtszaak specifiek lijkt te zijn voor het merk, en waarschijnlijk geen zwarte vlek achterlaat op de hele categorie van reinigende conditioners.

Wasverzorgende conditioners zijn slechts een onderdeel van deze conditioner trend, toch? Hoe zit het met deep conditioning?

Zeg het met me mee: deep conditioning is een leugen. Diepe conditioners zijn gewoon normale conditioners plus tijd plus de trucjes die onze geest met ons uithaalt als we durven hopen.

Dit is tegelijkertijd de ontdekking waar ik het meest boos over ben (omdat ik me verheugde op de wonderen van diepe conditioners) en het meest opgelucht over ben (omdat ik er nog niet aan toe ben gekomen om daadwerkelijk diepe conditioners te kopen).

“Ik heb deze producten geformuleerd en andere bedrijven hetzelfde zien doen,” zegt Schueller. “Je neemt je gewone conditioner, je maakt het een beetje dikker, je verhoogt de conditioner zodat het meer geconcentreerd is en misschien verkoop je het in een potje in plaats van een fles waar het uitknijpt en dan is er je ‘intensieve diepe conditioner’.”

Dit betekent niet dat een product 30 minuten lang op je haar smeren niets doet. Het betekent dat je waarschijnlijk hetzelfde effect zou krijgen als je je normale conditioner zou gebruiken op de manier waarop je een “deep conditioner” gebruikt (wat, ja, die aanhalingstekens verdient).

Het is belangrijk om de conditioner door je haar te verspreiden, maar daarna, “heeft je haar zoveel van de conditioners geabsorbeerd als het kan, dus meer tijd of product toevoegen zal het niet veel meer laten doen,” zegt Schueller. Al die extra stappen zijn er alleen maar om ons het gevoel te geven dat we aan extra luxe doen.

Dus het is allemaal marketing? Werkt een “deep conditioning” eigenlijk wel?

Er is één uitzondering, en het blijkt dat het beste product voor je haar 10 dollar kost en iets is dat je aan je eten toevoegt, en iets dat zwarte vrouwen al heel lang gebruiken.

Jouw basis kokosolie, zo blijkt, heeft “precies de juiste grootte en structuur dat het kan doordringen in de cortex,” zegt Schueller, en daarom kan het haar beschermen van binnen naar buiten.

Een van de meest schadelijke dingen voor haar is een simpele was en droog het, omdat het water het haar opzwelt en de cuticula verknoeit. Kokosolie voorkomt dat water in het haar trekt en vermindert zo de schade door zwelling.

Je haar alleen wassen is slecht voor je haar? Wat weten we dan over luchtdroog versus föhnen?

Het gezonde verstand zegt dat föhnen slechter is, om voor de hand liggende redenen: het is veel hitte vlak naast je haar. Schueller is het ermee eens dat aan de lucht drogen de voorkeur verdient boven föhnen, maar hij zei ook dat föhnen zelf ook schadelijk kan zijn.

Er zijn niet veel gegevens over, maar sommigen denken dat föhnen het haar beschadigt omdat het haar langer nat blijft. Dat betekent meer tijd voor het water om in het haar op te zwellen en de haarschubben in de war te brengen. Hoe langer het haar nat is, hoe meer schade er ontstaat. Maar omdat het haar op de een of andere manier moet drogen, is het nog steeds beter om te kiezen voor een methode waarbij geen duizenden watts energie vlak naast de haarschubben worden gebruikt.

Nu blijkt dat deep conditioning een leugen is, wat is er dan nog meer een leugen? Hoe zit het met proteïnebehandelingen?

Proteïnebehandelingen zijn een gemengde zaak. Ze zijn deels een marketingverhaal, want je kunt beschadigd haar niet echt herstellen door er alleen maar meer proteïne overheen te gieten. De proteïne wordt ook niet in de haarstructuur opgenomen om het dikker te maken, wat ik dacht dat het deed voordat ik een proteïnebehandeling kocht die vreemd rook en van mijn haar een harde muts maakte.

Maar het is niet allemaal verspilling. De proteïnen werken eigenlijk als een extra conditioner. Ze helpen een extra beschermende laag over het haar te leggen en houden de haarschubben glad. Dus hoewel het de binnenkant niet verandert, zal het haar glanzender zijn en het licht beter weerkaatsen. En mijn haar voelde inderdaad beter aan nadat ik dit had geprobeerd, hoewel niet voor lang.

Hoe zit het met “paarse shampoo” en kleurbeschermende shampoos en conditioners?

Dit onderwerp ligt me na aan het hart, want ik heb net een heleboel van beide gekocht. Voor de duidelijkheid, “paarse shampoo” en “kleurbeschermende shampoo” zijn verschillende dingen. “Paarse shampoo” is voor gebleekt-blond haar en het werkt omdat de paarse tinten de blonde kleur egaliseren en voorkomen dat het oranje wordt.

Maar “kleurbeschermend” doet niet veel. De reden dat de kleur blijft verschuiven is dat de chemische reactie niet voor elk molecuul perfect is, aldus Schueller. Er zullen enkele grotere kleurmoleculen zijn, enkele kleine stukjes, sommige zullen uitwassen, andere niet – en dat is waarom je kleur zal veranderen en vervagen na verloop van tijd. De meeste kleurbeschermende producten houden de kleurchemicaliën niet langer in het haar. Ze doen niet veel anders dan zorgen voor een goede conditionering, zegt hij.

We hebben het veel gehad over reinigen en conditioneren, maar ik heb ook gehoord dat er mensen zijn die willen dat je bacteriën aan je haar toevoegt. Hoe zit dat?

Er is een startup genaamd AOBiome die gelooft dat we minder gezond zijn omdat de meeste zepen en andere schoonmaakmiddelen de natuurlijke ammoniak-oxiderende bacteriën op ons lichaam doden. Het heeft een consumententak genaamd Mother Dirt, die nevels en sprays maakt die deze bacteriën in stand houden.

Mother Dirt produceert ook een shampoo. De shampoo voegt niet echt bacteriën toe, maar zorgt er alleen voor dat de bestaande bacteriën niet worden gedood, aldus Larry Weiss, hoofd van de medische afdeling van Mother Dirt. We weten nog niet precies welke soorten bacteriën, en welke balans, nodig zijn voor een gezonde hoofdhuid. Het bedrijf denkt alleen dat de eerste stap niet het doden van de ammoniak-oxiderende bacteriën is waarvan zij denken dat ze belangrijk zijn.

Apple cider azijn bijvoorbeeld – een veelgebruikte haarreinigingsoplossing gebruikt door mensen die geen gewone shampoo gebruiken – doodt de bacteriën wel. Weiss zegt dat het team ook conditioners wil ontwikkelen, maar dat er nog veel meer bekend moet zijn over haarwetenschap.