Welkom op FootballHistory.org, een website over voetbalgeschiedenis, inclusief competities, teams en spelers.
De geschiedenis van voetbal (soccer)
Voetbal (of soccer zoals het spel in sommige delen van de wereld wordt genoemd) heeft een lange geschiedenis. Het voetbal in zijn huidige vorm ontstond in Engeland in het midden van de 19e eeuw. Maar alternatieve versies van het spel bestonden al veel eerder en maken deel uit van de voetbalgeschiedenis.
Vroegere geschiedenis en de voorlopers van voetbal
De eerste bekende voorbeelden van een teamspel met een bal, gemaakt van een rots, deden zich voor in oude Meso-Amerikaanse culturen, meer dan 3.000 jaar geleden. Het werd door de Azteken Tchatali genoemd, hoewel verschillende versies van het spel over grote gebieden werden verspreid. Bij sommige rituele gelegenheden zou de bal de zon symboliseren en zou de aanvoerder van het verliezende team aan de goden worden geofferd. Een uniek kenmerk van de Meso-Amerikaanse balspelversies was een stuiterbal van rubber – geen enkele andere vroege cultuur had toegang tot rubber.
Het eerste bekende balspel waarbij ook werd getrapt, vond plaats in China in de 3e en 2e eeuw v.Chr. onder de naam cuju. Cuju werd gespeeld met een ronde bal (gestikt leer met bont of veren erin) op een oppervlakte van een vierkant. Een gewijzigde vorm van dit spel verspreidde zich later naar Japan en werd onder de naam kemari beoefend onder ceremoniële vormen.
Misschien nog ouder cuju was Marn Gook, gespeeld door Aboriginal Australiërs en volgens blanke emigranten in de jaren 1800 een balspel waarbij vooral werd getrapt. De bal werd gemaakt van omhulde bladeren of wortels. De regels zijn grotendeels onbekend, maar zoals bij veel andere vroege versies van het spel was het in de lucht houden van de bal waarschijnlijk een hoofdzaak.
Andere variëteiten van balspelen waren al bekend uit het oude Griekenland. De bal werd gemaakt van met haar gevulde snippers leer (de eerste documenten over met lucht gevulde ballen dateren uit de 7e eeuw). Balspelen hadden echter een lage status en waren niet opgenomen in de Panhelleense Spelen. In het oude Rome behoorden balspelen niet tot het vermaak in de grote arena’s (amfitheaters), maar kwamen zij voor bij oefeningen in het leger onder de naam Harpastum. Het was de Romeinse cultuur die het voetbal naar het Britse eiland zou brengen (Britannica). Het is echter onzeker in welke mate de Britten door deze variant waren beïnvloed en in welke mate zij hun eigen varianten hadden ontwikkeld.
Het voetbalspel krijgt zijn vorm
Het meest bekende verhaal vertelt dat het spel in de 12e eeuw in Engeland werd ontwikkeld. In deze eeuw werden op weiden en wegen in Engeland spelen gespeeld die op voetbal leken. Behalve schoppen werd er ook met de vuist op de bal geslagen. Deze vroege vorm van voetbal was ook veel ruwer en gewelddadiger dan de moderne manier van spelen.
Een belangrijk kenmerk van de voorlopers van het voetbal was dat er veel mensen bij betrokken waren en dat de spelen zich over grote gebieden in de steden afspeelden (een equivalent werd vanaf de 16e eeuw in Florence gespeeld, waar het Calcio werd genoemd). De ongebreideldheid van deze spelen veroorzaakte schade aan de stad en soms de dood van de deelnemers. Dit zou één van de redenen zijn voor de afkondigingen tegen het spel dat uiteindelijk gedurende verschillende eeuwen verboden werd. Maar de voetbalachtige spelen zouden in de 17e eeuw terugkeren in de straten van Londen. In 1835 zou het opnieuw worden verboden, maar toen was het spel al ingeburgerd in de openbare scholen.
Het heeft echter lang geduurd voordat de kenmerken van het huidige voetbal in praktijk waren gebracht. Lange tijd was er geen duidelijk onderscheid tussen voetbal en rugby. Er waren ook veel variaties wat betreft de grootte van de bal, het aantal spelers en de duur van een wedstrijd.
Het spel werd vaak op scholen gespeeld en twee van de meest voorkomende scholen waren Rugby en Eton. Bij Rugby omvatten de regels de mogelijkheid om de bal met de handen aan te nemen en het spel dat we vandaag kennen als rugby vindt hier zijn oorsprong. Bij Eton daarentegen werd de bal uitsluitend met de voeten gespeeld en dit spel kan worden gezien als een dichte voorloper van het moderne voetbal. Het spel in Rugby werd “het loopspel” genoemd, terwijl het spel in Eton “het dribbelspel” werd genoemd.
Een poging om goede regels voor het spel op te stellen werd gedaan op een bijeenkomst in Cambridge in 1848, maar een definitieve oplossing voor alle kwesties van regels werd niet bereikt. Een andere belangrijke gebeurtenis in de geschiedenis van het voetbal vond plaats in 1863 in Londen, toen de eerste voetbalbond in Engeland werd opgericht. Er werd besloten dat het dragen van de bal met de handen niet was toegestaan. De vergadering resulteerde ook in een standaardisatie van de grootte en het gewicht van de bal. Een gevolg van de Londense bijeenkomst was dat het spel werd opgedeeld in twee codes: association football en rugby.
Het spel zou zich echter nog lange tijd blijven ontwikkelen en er was nog veel flexibiliteit wat de regels betreft. Zo kon bijvoorbeeld het aantal spelers op het veld variëren. Ook werden er geen uniformen gebruikt om het uiterlijk van de teams te onderscheiden. Ook was het gebruikelijk dat de spelers een pet droegen – de kop was nog geen onderdeel van het spel. Verder lezen: De ontwikkeling van de voetbalregels.
Een ander belangrijk verschil in dit stadium kon worden opgemerkt tussen Engelse en Schotse teams. Terwijl de Engelse teams er de voorkeur aan gaven om met de bal naar voren te rennen op een meer rugby-manier, kozen de Schotten ervoor om de bal tussen hun spelers te passen. Het zou de Schotse aanpak zijn die spoedig de overhand zou krijgen.
De sport was aanvankelijk een vermaak voor de Britse arbeidersklasse. Ongekende aantallen toeschouwers, tot wel 30.000, zouden de grote wedstrijden aan het eind van de 19e eeuw bijwonen. Het spel zou zich spoedig uitbreiden door Britse volkeren die naar andere delen van de wereld reisden. Vooral in Zuid-Amerika en India zou de belangstelling voor het voetbal groot worden.
De eerste voetbalclubs
Voetbalclubs bestaan al sinds de 15e eeuw, maar ongeorganiseerd en zonder officiële status. Het is dan ook moeilijk te bepalen wat de eerste voetbalclub was. Sommige historici denken dat het de Foot-Ball Club was die in 1824 in Edinburgh werd opgericht. Vroege clubs werden vaak opgericht door oud-scholieren en de eerste van dit soort werd in 1855 in Sheffield opgericht. De oudste onder de professionele voetbalclubs is de Engelse club Notts County die in 1862 werd opgericht en vandaag de dag nog steeds bestaat.
Een belangrijke stap voor het ontstaan van teams was de industrialisatie die leidde tot grotere groepen mensen die elkaar ontmoetten op plaatsen als fabrieken, pubs en kerken. Voetbalteams werden opgericht in de grotere steden en de nieuwe spoorwegen konden ze naar andere steden brengen.
In het begin werd het voetbal gedomineerd door openbare schoolteams, maar later zouden teams bestaande uit arbeiders de meerderheid gaan vormen. Een andere verandering vond successievelijk plaats toen sommige clubs bereid werden de beste spelers te betalen om zich bij hun team aan te sluiten. Dit zou het begin zijn van een lange overgangsperiode, niet zonder wrijving, waarin het spel zich zou ontwikkelen tot een professioneel niveau.
De motivatie achter het betalen van spelers was niet alleen om meer wedstrijden te winnen. In de jaren 1880 was de belangstelling voor het spel zo groot geworden dat er kaartjes voor de wedstrijden werden verkocht. En uiteindelijk werd het profvoetbal in 1885 gelegaliseerd en drie jaar later werd de Football League opgericht. Tijdens het eerste seizoen sloten 12 clubs zich aan bij de competitie, maar al snel raakten meer clubs geïnteresseerd en de competitie zou zich dan ook uitbreiden naar meer divisies.
Voor een lange tijd zouden de Britse ploegen dominant zijn. Na enkele decennia zouden clubs uit Praag, Boedapest en Sienna de voornaamste mededingers worden voor de Britse dominantie.
Zoals met zoveel dingen in de geschiedenis, waren vrouwen lange tijd uitgesloten van deelname aan wedstrijden. Pas aan het eind van de 19e eeuw begonnen vrouwen te voetballen. De eerste officiële wedstrijd voor vrouwen vond plaats in Inverness in 1888.
De eerste wedstrijden
Andere mijlpalen zouden nu volgen. De Football Association Challenge Cup (FA Cup) werd de eerste belangrijke competitie toen deze in 1871 werd gehouden. Het jaar daarop werd voor het eerst een wedstrijd tussen twee nationale teams gespeeld. De wedstrijd tussen Engeland en Schotland eindigde in 0-0 en werd in Hamilton Crescent door 4.000 mensen gevolgd (de foto toont illustraties van deze gelegenheid).
Twaalf jaar later, in 1883, vond het eerste internationale toernooi plaats waaraan vier nationale teams deelnamen: Engeland, Ierland, Schotland en Wales.
Voetbal was lange tijd een Brits fenomeen, maar het verspreidde zich geleidelijk naar andere Europese landen. De eerste wedstrijd buiten Europa vond plaats in Argentinië in 1867, maar het waren buitenlandse Britse arbeiders die meededen en geen Argentijnse burgers.
De Fédération Internationale de Football Association (FIFA) werd opgericht in 1904 en een oprichtingsakte werd ondertekend door vertegenwoordigers van Frankrijk, België, Denemarken, Nederland, Spanje, Zweden en Zwitserland. Engeland en de andere Britse landen sloten zich niet vanaf het begin bij de FIFA aan, zij hadden het spel uitgevonden en zagen geen reden om zich bij een bond onder te brengen. Toch werden ze het jaar daarop lid, maar ze zouden pas in 1950 deelnemen aan de Wereldbeker.
In veel landen kwamen binnenlandse competities voor. De eerste was, zoals reeds vermeld, de Engelse Football League die in 1888 werd opgericht. De competities zouden zich na verloop van tijd uitbreiden met meer divisies, die gebaseerd waren op teamprestaties.
In 1908 zou voetbal voor het eerst als officiële sport worden opgenomen in de Olympische Spelen. Totdat in 1930 de eerste FIFA Wereldbeker werd gespeeld, zou het voetbaltoernooi van de Olympische Spelen het meest prestigieuze op nationaal niveau zijn. Vrouwenvoetbal werd pas in 1996 toegevoegd.
Zwarte spelers
Zoals in veel andere sporten was de blanke man lange tijd overheersend. In het voetbal begonnen zwarte spelers relatief vroeg op te treden en in vergelijking met bijvoorbeeld tennis staat het voetbal van oudsher bekend als een sport met een mix van zwarte en blanke spelers.
In Groot-Brittannië staat Andrew Watson bekend als de eerste zwarte speler. Hij speelde in de jaren 1880 voor de Schotse club Queen’s Park.
Een spel vol passie
Weinig andere sporten vertonen voorbeelden van passie in die mate als voetbal. De arena’s worden bevolkt door scherende mensen; en voor de televisie kijken er nog meer aandachtig en soms met groot enthousiasme toe.
Aan het eind van de 19e eeuw werd in Engeland al Goodison Park gebouwd voor het houden van voetbalwedstrijden. In 1894 werd de finale van de FA Cup tussen Notts County en Bolton Wanderers bijgewoond door 37.000 mensen. Een mijlpaal in de ontwikkeling van voetbalstadions is de bouw van het Maracanã Stadion. In het jaar 1950 was het imposante stadion in Rio de Janeiro klaar voor bijna 200.000 mensen. In geen enkele andere sport zijn stadions met een dergelijke capaciteit gebouwd voor de wedstrijden.
Er zijn twee verschillende tradities van fancultuur in de arena’s: de Britse en de Zuid-Amerikaanse. De Britse fans namen de traditie van het zingen over, het repertoire was onder andere geïnspireerd op pub- en werkliederen. De Zuid-Amerikanen daarentegen namen de carnavalsstijl over, met onder meer rotjes en vuurwerk, en ook het moderne fenomeen van de Bengaalse vuren. Fans in andere landen hebben later een mengeling van deze tradities overgenomen.
De grote moderne competities
Na de Olympische Zomerspelen is er geen enkel sportevenement dat zich vandaag met de FIFA Wereldbeker kan meten. De eerste editie van de FIFA World Cup werd in 1930 in Uruguay gespeeld en is sindsdien om de vier jaar teruggekeerd (met twee uitzonderingen vanwege de Tweede Wereldoorlog). In 1991 werd het eerste wereldkampioenschap voor vrouwen gehouden in China en sindsdien is het ook om de vier jaar teruggekeerd.
Heden ten dage is het grootste mondiale toernooi voor clubs de Champions League (gespeeld sinds 1992), de voormalige Europa Cup (1955-1991).
Globalisering van de grootste sport ter wereld
Aan het eind van de 19e eeuw bestonden er slechts enkele nationale voetbalteams; Engeland en Schotland hadden in de jaren 1870 de eerste actieve teams die wedstrijden tegen elkaar speelden. Tegenwoordig zijn er 211 nationale bonden die zijn aangesloten bij de Fédération Internationale de Football Association (FIFA), het wereldbestuur van de sport. Een ander bewijs van de globalisering is de toename van het aantal landen dat deelneemt aan de kwalificaties voor het WK: van 32 in 1934 tot meer dan 200 in 2014.
De wereldregio’s zijn onderverdeeld in zes confederaties: Confédération Africaine de Football (CAF), Asian Football Confederation (AFC), Union des Associations Européennes de Football (UEFA), The Confederation of North, Central America and Caribbean Association Football (CONCACAF), Oceania Football Confederation (OFC), en Confederación Sudamericana de Fútbol (CONMEBOL).
Voetbal is absoluut een mondiale sport en zonder vergelijking de grootste in de wereld. Een citaat uit David Goldblatt’s boek The Ball is Round is een manier om te beantwoorden waarom:
Het biedt de schijnwerpers op individuele genialiteit terwijl het geniet van de tarting en het hart van collectieve inspanning. Het heeft tragedie en komedie opgevoerd, epiek en pantomime, ongenuanceerde music hall en ontoegankelijke experimentele voorstellingen. Het doet keizerlijke triomfen, gelukkige ontsnappingen, onmogelijke comebacks en koppige impasses. Het vangt de schittering van onvoorspelbaarheid, de onzekerheid van het menselijk hart en menselijke vaardigheid, van improvisatie en toeval.
De naam van het spel: voetbal of soccer?
In de meeste delen van de wereld wordt voetbal gebruikt als de naam voor het “schaken van het groene veld”, de grootste sport ter wereld. In de Verenigde Staten en Canada wordt in plaats daarvan echter soccer gebruikt, ter onderscheiding van American football. Een formelere naam die soms wordt gebruikt is association football, maar in de volksmond is het ofwel voetbal ofwel soccer.
De Nationale Encyclopedie
Geschiedenis van het voetbal: The Beautiful Game (Documentaireserie 2002)
De bal is rond: Een wereldwijde geschiedenis van het voetbal – David Goldblatt (2008)
http://www.fifa.com/about-fifa/who-we-are/the-game/
https://en.wikipedia.org/wiki/Oldest_football_clubs
http://www.fifa.com/about-fifa/who-we-are/history/
http://spartacus-educational.com/Fblack.htm
http://spartacus-educational.com/Fstadiums.htm
http://www.fifa.com/associations/
Afbeeldingen bronnen:
Andrea Scoto – ItiIllustration da Francesco. Bertelli. Padua
William Ralston (1848-1911) – Gescand uit The Official History of The Football Association door Bryon Butler – Queen Ane Press
Documentaire film Alegria do Povo (1963)