De Olympische openingsceremonie vormt het officiële begin van een Olympische Spelen. Bij recente Olympische Spelen begonnen de atletiekwedstrijden al voor de openingsceremonie. Zo begonnen de voetbalcompetities voor zowel mannen als vrouwen op de Olympische Zomerspelen van 2008 twee dagen voor de openingsceremonie. De Olympische Winterspelen van 2014 werden vervolgens de eerste Winterspelen met wedstrijden voorafgaand aan de openingsceremonie.
Zoals gemandateerd door het Olympisch Handvest, omlijsten verschillende elementen de openingsceremonie van een viering van de Olympische Spelen. De meeste van deze rituelen werden gecanoniseerd tijdens de Olympische Zomerspelen van 1920 in Antwerpen, België.
Artistiek programmaEdit
Het artistieke programma is wat het idiosyncratische element van elke ceremonie creëert. Coubertins oorspronkelijke visie op de moderne Olympische Spelen omvatte zowel atletische wedstrijden als artistieke prestaties. Aangezien de moderne Olympische Spelen zich hebben ontwikkeld tot een viering van sport, is het in de openingsceremonie dat men het meest van Coubertins ideaal kan zien. De openingsceremonie is een belangrijk ritueel van de Olympische spelen dat een grote verscheidenheid aan kenmerken vertegenwoordigt, zoals gelijksoortige kwaliteiten en boodschappen die lokale en mondiale kwesties met elkaar verbinden, evenals culturele gelijkenissen op dezelfde scopes. Het artistieke programma van de ceremonies stelt het gastland in staat zijn verleden en toekomst op een alomvattende manier voor het voetlicht te brengen. De ceremonies beginnen gewoonlijk met het hijsen van de vlag van het gastland en een uitvoering van het nationale volkslied. Het gastland presenteert dan artistieke voorstellingen van muziek, zang, dans en theater die representatief zijn voor zijn cultuur, geschiedenis en het huidige motto van het Olympisch spel. Sinds de Olympische Zomerspelen van 1980 in Moskou zijn de artistieke voorstellingen steeds grootschaliger en complexer geworden. Zo kostte de openingsceremonie van de Spelen in Beijing naar verluidt 100 miljoen dollar, waarvan een groot deel voor rekening kwam van het artistieke gedeelte van de ceremonie.
Elke openingsceremonie heeft een thema dat door het gastland wordt gekozen. Tijdens de “Parade der Naties” wil het gastland zijn culturele identiteit vertegenwoordigen en de wereld laten zien welke plaats het in de samenleving inneemt. Voor de Olympische Spelen van 2008 in Peking was het thema bijvoorbeeld “eenheid”. Op 12 mei 2008 brak er een verwoestende aardbeving uit in Sichuan. Als gastland wilde China deze tragische gebeurtenis herdenken door Yao Ming, een Chinese basketballegende, hand in hand te laten lopen met Lin Hao, een negenjarige jongen die tijdens de aardbeving een aantal van zijn klasgenoten redde.
Parade of NationsEdit
Een traditioneel onderdeel van de openingsceremonie begint met een “Parade of Nations”, waarbij de meeste deelnemende atleten land voor land het stadion binnen marcheren. Het is niet verplicht voor atleten om deel te nemen aan de openingsceremonie. Omdat sommige van de eerste evenementen van de Spelen op de dag voor, de dag of de dag na de ceremonie kunnen beginnen, kunnen atleten die aan deze vroege evenementen deelnemen ervoor kiezen om niet deel te nemen.
De delegatie van elk land wordt aangevoerd door een bord met de naam van hun land en door de vlag van hun land. Traditioneel, sinds de Olympische Zomerspelen van 1928, gaat Griekenland altijd als eerste naar binnen en leidt de parade, vanwege de historische status als de grondlegger van de Olympische Spelen, en komt het gastland als laatste binnen. Alle andere deelnemende ploegen komen na Griekenland en voor het gastland binnen, in alfabetische volgorde volgens een door het organisatiecomité voor die spelen gekozen taal, die meestal de overheersende taal is in het gebied van de gaststad. Omroepers kondigen de naam van elk land aan in het Engels, Frans en de dominante taal van het gebied van de gaststad, als noch Engels noch Frans de dominante taal is. Vanaf de Olympische Zomerspelen van 2020 marcheren de opeenvolgende gastheren van de Olympische Spelen (zomer of winter) in dalende volgorde onmiddellijk voor de huidige gastheer. Zo zal (bijvoorbeeld) het gastland (Japan) respectievelijk de Verenigde Staten en Frankrijk opvolgen als de laatste drie landen die defileren. Ook het Olympisch Vluchtelingen Team zal nu Griekenland volgen als het tweede team dat binnenkomt.
Op de Olympische Zomerspelen van 2004 in Athene voerde de Griekse vlag de parade aan, terwijl het Griekse team als laatste binnenkwam, als gastland; Saint Lucia (Αγία Λουκία in het Grieks) kwam toen als eerste binnen. Tijdens de Olympische Zomerspelen van 1992 in Barcelona waren zowel het Spaans als het Catalaans de officiële talen van de spelen, maar omdat het gebruik van het Catalaans politiek gevoelig lag, traden de landen in alfabetische volgorde in het Frans aan. Tijdens de eerste drie spelen in Japan hebben de landen, omwille van problemen met de Japanse uitspraak, alfabetische volgorde in het Engels gekozen in plaats van Japanse karakters. Tijdens de komende Olympische Zomerspelen van 2020 zal Japans als officiële taal worden gebruikt en zullen de ploegen in het traditionele Katakana-schrift worden geordend. Tijdens de Olympische Winterspelen van 2010 traden de teams aan in alfabetische volgorde in het Engels, hoewel de talen van de Olympische Spelen ook de talen van het gastland, Canada, zijn, omdat Engels de dominantere van de twee is in Vancouver en in de gastprovincie Brits-Columbia.
Traditionele evenementenEdit
Media afspelen
Nadat alle landen zijn binnengekomen, houdt de voorzitter van het organisatiecomité een toespraak, gevolgd door de voorzitter van het IOC. Aan het einde van zijn toespraak introduceert hij de vertegenwoordiger of het staatshoofd van het gastland, die officieel de opening van de Spelen afkondigt. Hoewel de Spelen aan een bepaalde stad zijn toegewezen en niet aan het land in het algemeen, schrijft het Olympisch Handvest momenteel voor dat de opener het staatshoofd van het gastland moet zijn. Er zijn echter vele gevallen geweest waarin iemand anders dan het staatshoofd van het gastland de Spelen opende. Het eerste voorbeeld was tijdens de Spelen van de IIe Olympiade in Parijs in 1900, die voordien geen openingsceremonie hadden als onderdeel van de Wereldtentoonstelling van 1900. Er zijn alleen al uit de Verenigde Staten vijf voorbeelden waarbij de Spelen niet door het staatshoofd werden geopend.
Het Olympisch Handvest bepaalt dat de persoon die is aangewezen om de Spelen te openen dit moet doen door het reciteren van een van de volgende regels:
- Als op de Spelen van de Olympiade (Olympische Zomerspelen): Ik verklaar de Spelen van de viering van de Olympiade van de moderne tijd voor geopend.
- Indien bij de Winterspelen: Ik verklaar de Olympische Winterspelen voor geopend.
Vóór 1936 hield de openingsfunctionaris vaak een korte welkomstrede voordat hij de Spelen voor geopend verklaarde. Sinds 1936, toen Adolf Hitler zowel de Olympische Winterspelen van Garmisch Partenkirchen als de Olympische Zomerspelen van Berlijn opende, gebruiken de openingsfunctionarissen echter de standaardformule.
Er is tien keer geweest dat de functionaris de bewoordingen van de genoemde openingszin heeft gewijzigd. In recente edities van de Winterspelen is er een trend om de eerste versie te gebruiken in plaats van de tweede, wat gebeurde in de Winterspelen van 2002, 2006 en 2010. Andere wijzigingen zijn:
- In 1964 opende keizer Hirohito van Japan de Olympische Zomerspelen in Tokio door in het Japans te spreken:
“Ter viering van de 18e moderne Olympiade, verklaar ik hier de Olympische Spelen in Tokio voor geopend.”
- In 1968 verklaarde de Mexicaanse president Gustavo Díaz Ordaz de opening van de Spelen in Mexico-Stad door in het Spaans te spreken:
“Vandaag, 12 oktober 1968,” waarna de standaardformule volgde.
- In 1976 opende Elizabeth II, als koningin van Canada, de Olympische Spelen van Montreal (eerst in het Frans, daarna in het Engels) met:
“Ik verklaar de Olympische Spelen van 1976 voor geopend, waarmee de XXIste Olympiade van de moderne tijd wordt gevierd.”
- In 1980 opende Sovjetleider Leonid Brezjnev de Olympische Zomerspelen in Moskou door in het Russisch te spreken:
“Meneer de voorzitter van het Internationaal Olympisch Comité! Kameraden! Ik verklaar de Olympische Spelen van 1980 voor geopend, waarmee de XXIIe Olympiade van de moderne tijd wordt gevierd.”
- In 1984 opende de Amerikaanse president Ronald Reagan de Olympische Zomerspelen van Los Angeles met:
“Ter viering van de XXIIIe Olympiade van het moderne tijdperk verklaar ik de Olympische Spelen van Los Angeles voor geopend.”
- In 1992 opende koning Juan Carlos I van Spanje de Olympische Zomerspelen van Barcelona met:
“(In het Catalaans) Welkom allemaal in Barcelona. (In het Spaans) Vandaag, 25 juli van het jaar 1992,” en daarna volgde de standaardformule.
- In 2002 opende de Amerikaanse president George W. Bush de Olympische Winterspelen in Salt Lake City volgens het model van de verklaring van de Zomerspelen (die vijf maanden na de aanslagen van 11 september plaatsvonden) met:
“Namens een trotse, vastberaden en dankbare natie”, waarna de standaardformule volgde.
- In 2008 opende Hu Jintao, de president van de Volksrepubliek China, de Olympische Zomerspelen van Beijing door in het Mandarijn te spreken:
“Ik verklaar de XXIX Olympische Spelen van Beijing voor geopend!”
- In 2016 opende de Braziliaanse vicepresident Michel Temer, als waarnemend president tijdens de schorsing van president Dilma Rousseff, en ongebruikelijk zonder inleiding, de Olympische Zomerspelen in Rio de Janeiro door in het Braziliaans Portugees te spreken:
“Na dit prachtige spektakel,” waarna de standaardformule volgde.
Daarna wordt de Olympische vlag horizontaal (sinds de Olympische Zomerspelen van 1960) het stadion binnengedragen en gehesen terwijl de Olympische hymne wordt gespeeld. In het Olympisch Handvest staat dat de Olympische vlag “tijdens de gehele duur van de Olympische Spelen moet wapperen aan een vlaggenstok die op een prominente plaats in het hoofdstadion is geplaatst”. Bij de meeste spelen wordt de vlag het stadion binnengedragen door prominente atleten van het gastland, maar in 2012 werd de vlag gedragen door een internationale groep atleten en niet-atleten die bekend staan om hun promotie van de Olympische waarden, waaronder Muhammad Ali als symbolische vlaggendrager.
De vlaggendragers van alle landen omcirkelen vervolgens een tribune, waar één atleet van het gastland (sinds de Olympische Zomerspelen van 1920) en één jurylid van het gastland (sinds de Olympische Zomerspelen van 1972) de Olympische Eed uitspreken, waarin ze verklaren dat ze zullen strijden en jureren volgens de regels van hun respectieve sport. Sinds de Olympische Zomerspelen van 2012 in Londen, voortbordurend op de traditie die begon op de Olympische Zomerspelen voor jongeren van 2010, spreekt een coach van het gastland de Olympische Eed uit. Voor de Olympische Winterspelen van 2018 in PyeongChang zijn de drie eden samengevoegd tot één als de Geünificeerde Eed waarbij een atleet, jurylid en coach respectievelijk één regel van de eed reciteren voordat de atleet deze afmaakt.
Olympische vlamEdit
Eindlijk, wordt de fakkel het stadion binnengebracht en tijdens de fakkelestafette van atleet naar atleet doorgegeven, tot hij de laatste drager bereikt; Vaak een bekende atleet uit het gastland, die het vuur in de ketel van het stadion aansteekt. Volgens de IOC-regels moet het aansteken van de olympische ketel worden bijgewoond door de deelnemers aan de openingsceremonie, wat betekent dat de ketel moet worden aangestoken op de plaats waar de ceremonie plaatsvindt. Een andere IOC-regel bepaalt dat het ontsteken van de ketel buiten moet worden bijgewoond door alle inwoners van de hele gaststad. Dit werd duidelijk tijdens de openingsceremonie van de Spelen van 2010 in Vancouver. Als locatie voor het Olympisch Stadion was BC Place gekozen, destijds een luchtgesteund koepelstadion. Omdat het niet mogelijk was de ketel buiten op te stellen en ook in het stadion te zien, werden twee ketels gebruikt. Voor de eerste fakkelverlichting in het stadion kozen de organisatoren drievoudig schaatsmedaillewinnares Catriona Le May Doan, de Canadese senator Nancy Greene, die tijdens de Spelen van 1968 twee medailles voor Canada won, NBA-ster Steve Nash, een inwoner van het nabijgelegen Victoria, en ijshockeylegende Wayne Gretzky, om elk een van de vier armen van de fakkel aan te steken. Met name de arm van Le May Doan kwam niet omhoog; dit werd later tijdens de sluitingsceremonie rechtgezet toen ze een tweede kans kreeg om haar deel van de fakkel aan te steken en daarin slaagde.
Na het officiële einde van de openingsceremonie werd Gretzky naar een wachtende auto gebracht die hem naar het tweede cauldron bracht.
Tijdens de Olympische Zomerspelen 2012 in Londen was de ketel in het Olympisch Stadion niet zichtbaar van buiten het stadion. Het beeld van de verlichte ketel werd tijdens de eerste week van de wedstrijd geprojecteerd op de schermen op het dak van het stadion, en live beelden waren beschikbaar voor alle houders van uitzendrechten. Zie Lijst van omroeporganisaties Olympische Zomerspelen 2012.
DuivenEdit
Beginnend op de Olympische Zomerspelen van 1920 na de Eerste Wereldoorlog, werd het ontsteken van de Olympische vlam gevolgd door het loslaten van duiven, die de vrede symboliseerden. (Ervaren atleten brachten kranten mee om zich te bedekken vanwege de uitwerpselen van de vogels). Het loslaten van duiven werd stopgezet nadat tijdens de openingsceremonie van de Olympische Zomerspelen van 1988 in Seoel een aantal duiven op de rand van de ketel waren neergestreken en levend in de Olympische vlam waren verbrand. Het werd later vervangen door het symbolisch loslaten van duiven nadat de vlam was aangestoken.
In de ceremonie van 2000 werd een duivenbeeld geprojecteerd op een enorm wit doek dat door de atleten op de stadionvloer werd gehouden. In 2004 werd een LED-scherm gebruikt. In 2006 vormden acrobaten de vorm van een duif. De ceremonie van 2008 had geel vuurwerk dat duiven voorstelde. In 2010 werden duiffiguren geprojecteerd op de podiumvloer. De ceremonie van 2012 had fietsers met duivenvleugels, verlicht door leds. In de ceremonie van 2014 dansten verschillende dansers, die strengen blauwe LED-lampjes vasthielden, op de vorm van een duif die op de stadionvloer was geprojecteerd. In de ceremonie van 2016 waren kinderen met vliegers in de vorm van een duif te zien, rennend met de eerste Olympische Laurel-winnaar, Kipchoge Keino.