Dit essay maakt deel uit van onze incidentele serie Zoom Out, waarin auteurs belangrijke ideeën op het gebied van wetenschap en technologie verkennen in de bredere context van de samenleving en de mensheid.
Middenafstandsloopster Caster Semenya zal hormoonverlagende middelen moeten gebruiken, of een operatie moeten ondergaan, als ze haar carrière in de door haar gekozen atletiekwedstrijden wil voortzetten.
Het Hof van Arbitrage in de Sport (CAS) heeft vorige week besloten een regel te handhaven die atleten met bepaalde vormen van wat zij noemen “stoornissen in de geslachtsontwikkeling” (DSD) – meer algemeen “intersekse”-aandoeningen genoemd – verplicht hun testosteronniveaus te verlagen om nog in aanmerking te komen om als vrouw aan bepaalde elitewedstrijden deel te nemen.
De zaak was voor het CAS gebracht door Semenya, omdat zij aanvoerde dat er sprake was van discriminatie in verband met een besluit uit 2018 dat sommige vrouwen, waaronder zijzelf, verbood om deel te nemen aan bepaalde vrouwelijke evenementen.
Deze uitspraak deugt niet. Op basis van wetenschappelijke en ethische redeneringen zijn er tien redenen waarom de beslissing van het CAS geen stand houdt.
Maar eerst een korte blik op de biologie in kwestie.
Semenya onderging in 2009 een medische test: destijds werd haar verteld dat het om een dopingtest ging. De resultaten zijn vertrouwelijk, maar het is algemeen bekend dat ze een intersekse conditie heeft. Het lijkt redelijk aan te nemen dat zij XY-chromosomen heeft, aangezien zij onder de CAS-uitspraak valt. Haar testosterongehalte is niet bekend gemaakt, maar omdat de uitspraak op haar van toepassing is, moet het vrijwel zeker in het “mannelijke bereik” liggen.
Volgens het CAS vereisen de DSD-reglementen dat atleten die aan sommige vrouwelijke wedstrijden willen meedoen, XY-chromosomen hebben en bij wie testosteron een biologisch effect heeft, hun natuurlijke testosterongehalte tot een overeengekomen concentratie (onder 5 nmol/L) verlagen.
Bij vrouwen die als “46 XY DSD” worden aangeduid – de meest voorkomende intersekse-conditie bij vrouwelijke atleten – veroorzaakt de aanwezigheid van een Y-chromosoom de ontwikkeling van testikels. Deze komen niet uit de buik naar beneden, maar produceren wel testosteron. De receptoren voor testosteron zijn echter abnormaal, met als gevolg dat het individu zich ontwikkelt als vrouw met een vagina, maar zonder eierstokken of baarmoeder. Circulerend testosteron kan geen biologisch effect hebben in het geval van een volledig androgeen ongevoeligheidssyndroom (AIS), of enig effect in het geval van een gedeeltelijke AIS.
Laten we nu eens kijken wat er mis is met de uitspraak.
Het verwart sekse met geslacht
Sekse verwijst naar de biologie, en geslacht verwijst naar de sociale rol of zelfidentificatie. In de sport was de definitie van man en vrouw vroeger uitsluitend gebaseerd op het geslacht. Dit werd in de jaren zestig anatomisch bepaald, daarna aan de hand van biologische tests zoals de aanwezigheid van een structuur die “Barr-lichaam” wordt genoemd in cellen (alleen te vinden bij genetische vrouwen), of het gen voor de ontwikkeling van testikels.
De geslachtsbepaling werd in de jaren 1990 losgelaten ten gunste van het geslacht. Vanaf de Olympische Spelen van Sydney in 2000 zijn er geen geslachtstests meer gedaan, behalve de zelfidentificatie.
Caster Semenya’s geslacht is ontegenzeggelijk vrouwelijk. Zij is wettelijk vrouw, is vanaf haar geboorte als vrouw opgevoed en identificeert zich als vrouw. Dus, volgens de huidige definitie, is Semenya een vrouw.
Seksebepaling zelf is niet eenvoudig, met chromosomale, gonadale (aanwezigheid van eierstokken of teelballen), of secundaire geslachtskenmerken (fysiek) allemaal mogelijke definities die verschillende groepen zouden omvatten of uitsluiten.
De beslissing van het CAS heeft betrekking op “XY-vrouwtjes met stoornissen in de seksuele ontwikkeling”. XY staat voor de mannelijke geslachtschromosomen. Hiermee wordt teruggekeerd naar de oude biologische categorieën. Achter deze uitspraak gaat de opvatting schuil dat Semenya eigenlijk een man is die uitkomt in de vrouwencategorie. Dit standpunt wordt prachtig verwoord in een artikel met de titel “Een overwinning voor vrouwelijke atleten overal.”
Maar Semenya is een vrouw volgens de regels van de Internationale Associatie van Atletiekfederaties (IAAF) – dus moet ze de kans krijgen om zo goed mogelijk te strijden in haar categorie.
Een alternatief is om terug te vallen op de oude op geslacht gebaseerde definitie, gebaseerd op de aanwezigheid van een Y-chromosoom. Maar dat brengt zijn eigen definitiekwesties met zich mee en gaat ook gepaard met hoge politieke en individuele kosten. Het zou impliceren dat Semenya een man is met een stoornis in de seksuele ontwikkeling.
Het discrimineert sommige vormen van hyperandrogenisme
Hyperandrogenisme is een term die wordt gebruikt om hoge niveaus van testosteron aan te duiden.
Maar de beslissing van het CAS heeft geen betrekking op alle vormen van hyperandrogenisme. Het heeft alleen betrekking op vrouwen met XY-chromosomen, zoals het gedeeltelijke androgeenongevoeligheidssyndroom (AIS).
Een aandoening die congenitale bijnierhyperplasie wordt genoemd en die bij vrouwen met XX-chromosomen een verhoogd testosteronniveau kan veroorzaken, valt er niet onder.
De implicatie is dat XX-vrouwen echte vrouwen zijn, terwijl vrouwen met XY-chromosomen dat niet zijn.
Het is gebaseerd op gebrekkige wetenschap
Het grote probleem bij partiële AIS is dat testosteron weliswaar verhoogd is in het bloed, maar dat de receptoren voor testosteron niet op de gebruikelijke manier op het hormoon reageren. Dat is de reden waarom deze personen typische uiterlijke vrouwelijke fysieke kenmerken hebben.
Hoewel het testosteron enige invloed kan hebben op de werking van het lichaam, is het onmogelijk te kwantificeren hoeveel invloed het heeft. Het verschil dat testosteron maakt tussen mannen en vrouwen in alle evenementen wordt bijvoorbeeld geschat op maximaal 12% (alle andere items gelijk). Maar Semenya’s beste tijd is slechts 2% sneller dan haar concurrenten. Het is niet mogelijk te bepalen hoeveel van deze 2% te danken is aan testosteron, en hoeveel aan andere factoren over haar als atlete, of haar psychologie.
De studie waarop de huidige beslissing is gebaseerd bevat alleen correlaties en is op verschillende manieren gebrekkig, met een oproep tot intrekking op wetenschappelijke gronden. Het is een enkele studie, uitgevoerd door de IAAF en de volledige gegevens zijn niet vrijgegeven voor onafhankelijke replicatie. De enige grond voor de bewering dat Semenya een “materieel androgeen effect” (d.w.z. biologische impact) heeft, lijkt de “statistische oververtegenwoordiging van vrouwelijke atleten met 46 XY DSD” in de relevante evenementen te zijn, zoals gedocumenteerd in deze enkele, slecht uitgevoerde studie.
Zelfs als Semenya’s tijden zouden dalen na de vermindering van testosteron, zou dit een bijwerking kunnen zijn van de medicijnen die worden gebruikt om testosteron te verminderen, of een functie van verminderingen in mentale of fysieke functies die op zichzelf legitieme aanspraken van de atleet zijn.
Haar lichaam is opgegroeid in de aanwezigheid van een bepaald niveau van testosteron met een onzekere functie. Ons lichaam is complex, en wordt nog steeds slecht begrepen. Een dergelijke verandering kan tot onverwachte resultaten leiden. Sommige van deze verminderingen van functies kunnen onrechtvaardig zijn.
Niemand heeft een volledige beschrijving gegeven van de rol van testosteron bij iemand als Semenya, noch hoeveel het zou moeten worden verlaagd om een zogenaamd eerlijk resultaat te bereiken. De vergelijkingen gaan alleen op voor vrouwen met XX-chromosomen, die een heel andere fysiologie hebben en normaal functionerende testosteronreceptoren.
Een niveau van 5 nMol/L testosteron is in het geval van Semenya zinloos, omdat de receptoren niet op de gebruikelijke manier reageren. Er wordt geen “gelijk hormonaal speelveld” bereikt.
Dit is een voorbeeld van een “wetenschappelijk rookgordijn met cijfers achter de komma”. Er wordt de indruk gewekt van een veel groter vertrouwen en gevoeligheid dan de wetenschap rechtvaardigt door een beroep te doen op cijfers met meerdere cijfers achter de komma. De wetenschap rond testosteron in intersekse omstandigheden is slecht begrepen, laat staan als het van toepassing is op individuen. Dit is een niveau dat voor het gemak is gekozen, niet een niveau dat een vermeend voordeel teniet zal doen, maar ga niet verder.
Het is inconsistent met waarden van sport en mensenrechten
De zelfbenoemde waarden van sport omvatten de ontwikkeling van het eigen talent .
Toch wordt Semenya gevraagd haar natuurlijke potentieel als vrouwelijke deelneemster te verkwanselen. Ze moet riskante biologische ingrepen ondergaan om haar prestaties te verminderen.
De Mensenrechtenraad van de Verenigde Naties heeft verklaard dat de regelgeving in strijd is met de mensenrechten “waaronder het recht op gelijkheid en non-discriminatie en volledige eerbiediging van de waardigheid, lichamelijke integriteit en lichamelijke autonomie van de persoon”.
Het is inconsistent met de behandeling van andere atleten
Andere vrouwen met aandoeningen die leiden tot een hoger dan verwacht testosterongehalte, zoals aangeboren bijnierhyperplasie, hoeven hun biologische voordeel niet te verminderen.
Aardloopsters met genetische mutaties die leiden tot een toename van de rode bloedcelmassa, en die daardoor een groter zuurstoftransportvermogen krijgen, hoeven hun biologische niveau niet te verlagen.
De Finse skiër Eero Mäntyranta had een genetische mutatie die zijn aantal rode bloedcellen met 25-50% deed toenemen (hij produceerde meer bloedhormoon erytropoetine, ofwel EPO). Hij won verschillende Olympische medailles met deze natuurlijke vorm van doping.
Het is onrechtvaardig
De beslissing is in meerdere opzichten onrechtvaardig.
In de eerste plaats was het de IAAF die in de jaren negentig van de vorige eeuw is overgestapt van de geslachts- naar de geslachtsdefinitie van vrouw. Semenya heeft volgens de regels aan de competitie deelgenomen, getraind en eerlijk gestreden. Als we die nu veranderen, ondermijnen we haar vermogen om te concurreren, te werken en te leven, na een leven lang te hebben geïnvesteerd.
Als de regels worden veranderd, mogen ze geen gevolgen hebben voor atleten die met de huidige regels hebben ingestemd, maar voor toekomstige atleten. Er moet een “grootmoederclausule” komen voor huidige atleten, zoals Semenya, anders worden zij oneerlijk opgezadeld met de klunzen van de IAAF. Zelfs als deze regels als gerechtvaardigd zouden kunnen worden beschouwd, zouden ze moeten gelden voor toekomstige atleten, zo snel mogelijk na de puberteit.
Ten tweede gaat rechtvaardigheid over het geven van prioriteit aan de slechtsten in onze samenleving – maar deze uitspraak maakt de slechtsten nog eens extra benadeeld. Mensen met intersekse-condities worden al gestigmatiseerd, gediscrimineerd en kunnen in veel gevallen geen kinderen krijgen, ook al zouden ze dat willen. Zij zijn sociaal benadeeld. Deze uitspraak zorgt voor nog meer discriminatie en achterstelling.
Ten derde wordt de integratie van intersekse personen belemmerd doordat zij gestigmatiseerd en gemarginaliseerd worden. Wij hebben hun gezegd: wees jezelf, de samenleving zal je accepteren. Maar dit zendt de boodschap: je bent echt mannelijk, we accepteren je niet, je moet gecastreerd worden.
Het is een ongepaste reactie op de angst voor een ‘hellend vlak’
De kern van dit besluit is de angst voor verdringing van cisgender vrouwen op de podia door het toenemende debat over transgender atleten. De vrees is dat als “XY-vrouwtjes” mogen meedoen in de vrouwencategorie, voorheen mannelijke transgender vrouwtjes zullen volgen en cisgender vrouwen van hun medailles zullen beroven.
Dit is een aparte kwestie. Transgender atleten hebben normale testosteronreceptoren en zouden zijn opgegroeid in de aanwezigheid van mannelijke testosteronniveaus die op normale receptoren inwerken. Intersekse atleten zijn niet op deze manier opgegroeid en worden meestal als vrouw opgevoed.
Het vermeende probleem van de dominantie van transgenders in vrouwensporten kan worden aangepakt met aparte regels die bestaande intersekse atleten niet benadelen, hoewel ze zelf omstreden kwesties zullen oproepen.
Het is onevenredig en onredelijk
Alle methoden om testosteron te verlagen brengen een zeker risico met zich mee. Het toedienen van hoge doses anticonceptiemiddelen brengt bijvoorbeeld het risico van stolsels met zich mee, waaronder fatale longstolsels.
Deze ingrepen interfereren met een normaal functionerend organisme voor zeer onzekere voordelen voor andere mensen. Dit is onevenredig en onredelijk.
Het kan niet worden uitgevoerd
De World Medical Association heeft artsen geadviseerd geen testosteronverlagende interventies toe te dienen, en beschreef de regeling als “strijdig met de internationale medische ethiek en de normen op het gebied van de mensenrechten”.
Het gebruik ervan zou “off label” zijn en voor andere doeleinden dan de gezondheid van de sporter. De regels impliceren “risicoaansprakelijkheid”, wat betekent dat de atleet verantwoordelijk is voor het niet naleven van de regels, zelfs als dat onbedoeld is en buiten zijn macht ligt.
Er zijn eerlijkere, veiligere alternatieven
Ik heb betoogd dat atleten prestatiebevorderende stoffen moeten kunnen gebruiken binnen het normale fysiologische bereik. Dit zou betekenen dat cisgender vrouwelijke atleten testosteron tot 5 nMol/L zouden mogen gebruiken. Dit zou het eventuele voordeel van Semenya verminderen.
Het zou ook een oplossing zijn voor het probleem dat tot 40% van de topatleten momenteel toch doping gebruikt. Semenya kreeg de gouden medaille van de 800 meter in Londen 2012 nadat de oorspronkelijke winnaar was gediskwalificeerd wegens dopinggebruik. Het is zeer waarschijnlijk dat sommige van haar huidige concurrenten ook doping gebruiken.
Ongetwijfeld is een deel van de weerstand tegen het toestaan van “natuurlijke doping” aan Semenya dat het andere atleten zal aanmoedigen om doping te gaan gebruiken. Maar dat doen ze al, en een betere aanpak om Semenya van doping te ontdoen is de doping bij andere atleten te reguleren en te controleren.
Spectaculaire mislukking
Zelden faalt een overheidsbeleid zo spectaculair op zoveel ethische gronden.
CAS erkende dat zijn besluit discriminatie inhield:
“Het panel vond dat het DSD-reglement discriminerend is, maar de meerderheid van het panel vond, op basis van het door de partijen overgelegde bewijsmateriaal, dat deze discriminatie een noodzakelijk, redelijk en proportioneel middel is om het doel van de IAAF te bereiken, namelijk het behoud van de integriteit van de vrouwelijke atletiek in de beperkte evenementen.”
De UNHRC heeft deze bewering van proportionaliteit weerlegd: “Er is geen duidelijke relatie van proportionaliteit tussen het doel van de regelgeving en de voorgestelde maatregelen en hun impact”.
Deze uitspraak is noch noodzakelijk, redelijk noch proportioneel. Het is gewoon onrechtvaardige discriminatie.