Found Image Holdings Inc/Corbis via Getty Images
Wanneer is disco precies ontstaan? Was het toen het tijdschrift Billboard in 1974 begon met het samenstellen van een hitlijst speciaal gewijd aan dance muziek? Of is dat de staart die de hond kwispelt, omdat legers club-dj’s al sinds de jaren zestig dansbare rock- en popmuziek draaiden in discotheken? En om het nog preciezer te zeggen, wat was eigenlijk het eerste disconummer? We kennen alle grote artiesten en hits uit het oorspronkelijke discotijdperk, van The Bee Gees’ “Stayin’ Alive” tot Donna Summer’s “Hot Stuff.” Maar waar kwam dat geluid vandaan: die wuivende strijkers, de weelderige funk, de hi-hat-heavy beat?
In 1969 bracht een vergeten soulband uit Chicago genaamd The Radiants een nummer uit met de titel “Choo Choo,” een prachtig dansbaar soulnummer met een funky, atmosferisch gitaarrif; een minimale, instrumentale breakdown; en een funky, shuffelende beat. Alles aan “Choo Choo” schreeuwde “disco”, behalve het feit dat de productie een rauwheid uit de jaren ’60 had en niet de disco polish uit de jaren ’70. Wat blijkt, het werd geschreven en geproduceerd door Bobby Miller, die uiteindelijk bij Motown terecht kwam, waar hij werkte met voormalig Temptations zanger Eddie Kendricks aan diens glinsterende, proto-disco nummer “Date With The Rain” uit 1972. En de Chess sessie drummer die meespeelde op “Choo Choo” was niemand minder dan Maurice White, de toekomstige leider van de iconische disco band Earth, Wind & Fire. Hier, dacht ik, nadat ik de single van The Radiants had gevonden terwijl ik door mijn platencollectie zocht naar een antwoord, was een veelbelovende kandidaat voor disco’s patiënt zero.
Was het maar zo duidelijk. In Vince Aletti’s The Disco Files 1973-78, wijst de auteur erop dat de eerste platen die gedraaid werden door disco DJ’s in dansclubs in het begin van de jaren ’70 helemaal geen disco waren – nummers zoals The Temptations’ hit “Papa Was a Rolling Stone” uit 1972. Peter Shapiro wijst er in zijn boek Turn the Beat Around op dat Led Zeppelin een vaste waarde was in discotheken in het begin van de jaren 70, zoals David Mancuso’s The Loft in New York, een opzienbarend feit dat wordt bevestigd door Tim Lawrence in zijn geschiedenis van de Amerikaanse danscultuur, Love Saves the Day.
Het boek Last Night a DJ Saved My Life, van Bill Brewster en Frank Broughton, merkt op hoe Santana platen – met hun zware latin syncopatie – vaak gedraaid werden in nachtclubs aan het begin van de disco. En in haar boek Hot Stuff, zegt disco-geleerde Alice Echols dat voordat het woord “disco” algemeen in gebruik kwam als naam voor het muziekgenre rond 1974, de veel bredere termen “feestmuziek” en “discotheek rock” werden gebruikt.
Toch wilde een deel van mij disco’s Big Bang vinden. Dus vroeg ik een paar schrijvers van de boeken waar ik onderzoek naar deed, wat zij dachten dat het eerste disco nummer zou kunnen zijn. Natuurlijk poneerde ik mijn theorie dat “Choo Choo” van The Radiants de boosdoener zou kunnen zijn. Echols antwoordde: “De eerste discoplaat? Wat een ontmoedigende taak! Ik denk dat ‘Choo Choo’ wel wat concurrentie zou hebben. Cloud Nine’ van The Temptations heeft prominenter bekkenwerk, inclusief een gespannen, zinderende hi-hat intro, en het heeft een meer conventionele disco beat, althans kort tegen het einde van het nummer. Natuurlijk klinkt geen van beide nummers erg als ‘disco’. Ik denk dat ik meer geïnteresseerd ben in het begrijpen van disco muziek’s ‘onwaarschijnlijke bronnen en merkwaardige syncretismen’ dan in het identificeren van het eerste disco nummer.”
Terecht. Tim Lawrence’s antwoord op mijn vraag was een vergelijkbare mix van behulpzaam en ontmoedigend. “Zonder als een pedant te willen klinken, weet ik niet zeker hoe nuttig het is om te proberen de eerste plaat vast te stellen,” vertelde hij me. Maar hij was genereus genoeg om een paar platen te suggereren die volgens hem dicht in de buurt komen van de kiem van de disco. “In Love Saves the Day, argumenteer ik dat één van de bepalende kenmerken van disco de vier-op-de-vloer basdrum was, en dat dit het duidelijkst gepionierd werd door Earl Young op platen zoals ‘The Love I Lost’. Die plaat bevatte ook een aantal disco elementen. Ik vind het leuk om te suggereren dat Manu Dibango’s ‘Soul Makossa’ de eerste disco- of discoplaat was, deels omdat het niet duidelijk een discoplaat was, maar toch het fenomeen onder de aandacht bracht.”
“‘Soul Makossa’ veroorzaakte een storm toen David Mancuso het begon te draaien in The Loft,” ging Lawrence verder. “Andere DJ’s begonnen het ook te draaien. Toen gingen dansers op zoek om het te kopen. De interesse resulteerde erin dat ‘Soul Makossa’ de eerste plaat was die de Hot 100 binnenkwam dankzij play van feest-DJ’s, want de plaat kwam de hitlijsten binnen zonder enige play op de Amerikaanse radio. In die zin is ‘Soul Makossa’ de eerste discoplaat, of is het de eerste plaat die onuitwisbaar werd geassocieerd met de discodansvloer en de nieuwe reeks geluiden die, wanneer terugkerende elementen werden samengevoegd, de basis van disco zouden gaan vormen.”
Van zijn kant koos Bill Brewster voor “Girl You Need a Change of Mind” – een prachtig nummer van Eddie Kendricks’ album People… Hold On, dat ook het door Bobby Miller geproduceerde “Date With The Rain” bevat – als het beginpunt van de disco. Brewster zei: “Vince Aletti heeft altijd beweerd dat ‘Girl You Need a Change of Mind’ het prototype is, en ik heb nog niets anders gehoord dat die suggestie tegenspreekt. De elementen zijn de invloed van de gospel, de manier waarop het gearrangeerd is, het gebruik van strijkers, de breakdown en de opbouw (die recht uit de kerk komt). Ik heb nog niet eerder iets gehoord dat zoveel dekt van wat dit nummer doet in termen van structuur en sjabloon.”
Dus de experts zijn het erover eens dat ze het oneens zijn. De reactie is logisch, gezien het wazige verleden van disco. Het was een genre dat samenkwam in de muzikale underground, in homoclubs in de nasleep van Stonewall, in Afro-Amerikaanse hotspots ten tijde van Black Power. Het werd niet in real time gedocumenteerd op sociale media zoals zoveel van de opkomende genres van vandaag. En in het begin was de discoscene niet gericht op het maken van liedjes die makkelijk in een vooraf bedacht geluid pasten. De disco-dj’s van het eerste uur waren trots op hun mixen van reeds bestaande nummers, die net zo vluchtig waren als de avonden waarop ze werden gedraaid.
Disco, als genre, werd spontaan en collectief gecreëerd om een dringende behoefte te vervullen op de dansvloeren van de vroege jaren ’70. Seksuele en raciale bevrijding werden steeds dringender. Hippie idealisme had een gedesillusioneerde wending genomen. En bovenal, de Vietnam oorlog bleef zwaar wegen op de ziel van Amerika. Mensen snakten naar de vrijheid van disco lang voordat disco, als een identificeerbare muziekvorm, bestond.
Dit unieke oorsprongsverhaal maakt disco’s stamboom moeilijker vast te pinnen dan andere genres. Mijn zoektocht naar het eerste nummer van de vorm liet me minder overtuigd achter dat de vraag wel te beantwoorden was. De single van The Radiants mag dan wel de juiste muzikale ingrediënten hebben, maar omdat het geen hoofdbestanddeel was van disco-dj’s en dansvloeren, is de claim veel minder legitiem dan nummers als “Cloud Nine”, die achteraf gezien veel minder disco-achtig klinken.
Maar misschien is het feit dat de wateren van disco altijd troebel zullen zijn wel een goede zaak. Genres zijn handig, dat is zeker, en mensen zouden het moeilijk hebben om muziek te ontleden en te vergelijken zonder die genres. Maar soms verwarren we de kaart met het gebied. De term “disco”, zoals alle genre aanduidingen, zijn gewoon hulpmiddelen. En dan ook nog onnauwkeurige instrumenten. Kunst, na haar creatie, heeft haar eigen leven, en ze kan voorafgaan aan, zich onttrekken aan, en voorbijgaan aan elke omheining die we er rond proberen te plaatsen. In het geval van disco gaat de lol van het onderzoeken van zijn oorsprong gepaard met een inherente nutteloosheid. Is het zelfs de moeite waard om te vragen waar disco precies begon? Het is een beetje frustrerend, maar dat is de praktijk van de geschiedenis vaak. Gelukkig heb ik door in de oorsprong van disco te duiken alleen maar een diepere waardering voor de vorm gekregen, en niet te vergeten een nog diepere playlist met geweldige muziek, hoe die ook mag heten.
Dus zal disco zijn vijftigste verjaardag vieren in 2019? Of in 2022, 2023, of een heel ander jaar? Misschien zou een betere vraag zijn, kunnen we disco vieren – en alle genres van muziek waar we van houden – als levende en ademende vormen die nu net zo levendig en vitaal zijn als ze ooit waren?
Hieronder staat een playlist van zowel disco standards als voorbeelden van proto-disco – luister mee, en kijk of je de geboorte van een genre kunt horen.