Sinds de tijd van de Wet van de Twaalf Tafelen, ontwikkeld tijdens de vroege republiek, werd het Romeinse rechtssysteem gekenmerkt door een formalisme dat meer dan 1000 jaar heeft geduurd.
Vroeger werd het Romeinse recht ontleend aan gewoonte en statuten, maar later, ten tijde van het keizerrijk, lieten de keizers hun autoriteit gelden als de ultieme bron van het recht.
Hun edicten, vonnissen, administratieve instructies en antwoorden op verzoekschriften werden allemaal verzameld met het commentaar van rechtsgeleerden.
“Wat de keizer behaagt, heeft kracht van wet.” Naarmate de wet en de commentaren van geleerden daarop zich uitbreidden, groeide de behoefte om tegenstrijdige meningen te codificeren en te reguleren.
De basis voor het Romeinse recht was het idee dat de exacte vorm, niet de intentie, van woorden of daden juridische gevolgen had. De Romeinen erkenden dat er getuigen zijn van daden en woorden, maar niet van bedoelingen. Het Romeinse burgerlijk recht maakte een grote flexibiliteit mogelijk bij het overnemen van nieuwe ideeën of het uitbreiden van rechtsbeginselen in de complexe omgeving van het rijk. Zonder oudere wetten te vervangen, ontwikkelden de Romeinen alternatieve procedures die een grotere billijkheid mogelijk maakten.
Bij voorbeeld, een Romein had volgens de wet het recht een testament te maken zoals hij wilde, maar als hij zijn kinderen niet ten minste 25 procent van zijn bezit naliet, zou de magistraat hun een vordering toestaan om het testament ongeldig te laten verklaren als een “onverantwoord testament”. In plaats van eenvoudigweg de wet te veranderen om verwarring te voorkomen, gaven de Romeinen er de voorkeur aan een star systeem te vermenselijken door het flexibel aan te passen.
Het was pas veel later in de 6e eeuw na Christus dat keizer Justinianus I, die regeerde over het Byzantijnse Rijk in het oosten, begon met het publiceren van een uitgebreide code van wetten, collectief bekend als het Corpus Juris Civilis, maar meer bekend als het Wetboek van Justinianus.
Het Oude Romeinse Recht was een van de meest originele producten van het Romeinse Rijk!
Gebruik de onderstaande links voor meer informatie over het recht in de tijd van de Romeinen, inclusief een chronologie en woordenlijst.
Rechtsinstellingschronologie
Een uitgebreide lijst van belangrijke wetten en wetsvoorstellen voor de periode van de Romeinse Republiek, gepresenteerd in chronologische volgorde.
Klik hier om te bekijken
Index van Romeinse wetten
Een selectie van Romeinse wetten in alfabetische volgorde, met een beschrijving en de datum waarop ze werden ingevoerd.
Klik hier om te bekijken
Woordenlijst Romeinse wetten
Een verklarende woordenlijst van belangrijke Latijnse termen die in Romeinse juridische zaken werden gebruikt.
Klik hier om te bekijken
De Twaalf Romeinse Wetten
De Twaalf Wetten waren een belangrijke stap in het opstellen van een wetboek dat door iedereen kon worden begrepen en op alle burgers kon worden toegepast. Het vormde de basis en de beginselen van veel wetten die vandaag de dag worden gebruikt.
Klik hier om te bekijken