In de context van federale financiering door agentschappen in de Verenigde Staten, zoals de National Institutes of Health (NIH) of de National Science Foundation (NSF), is de hoofdonderzoeker de persoon die de directe verantwoordelijkheid op zich neemt voor de voltooiing van een gefinancierd project, het onderzoek leidt en rechtstreeks verslag uitbrengt aan het financieringsorgaan. Voor kleine projecten (waarbij 1-5 mensen betrokken kunnen zijn) is de hoofdonderzoeker meestal de persoon die het onderzoek heeft bedacht, maar voor grotere projecten kan de hoofdonderzoeker door een team worden geselecteerd om het beste strategische voordeel voor het project te verkrijgen.
In de context van een klinische proef kan een hoofdonderzoeker een academicus zijn die werkt met subsidies van de NIH of andere financieringsinstanties, of een contractant voor een farmaceutisch bedrijf dat werkt aan het testen van de veiligheid en werkzaamheid van nieuwe geneesmiddelen.
In 2000 waren er 20.458 hoofdonderzoekers op NIH R01-subsidies in biomedisch onderzoek in de VS. In 2013 groeide dit aantal tot 21.511. Tegelijkertijd daalde het slagingspercentage voor een aanvrager om een R01-subsidie te krijgen van 32% in 2000 tot 17% in 2013.