De oorsprong van het woord ‘Robot’ is vreemd. Amerika is genoemd naar de Italiaanse cartograaf en ontdekkingsreiziger Amerigo Vespucci. De oorsprong van het woord “robot” is ook nogal vreemd, maar niet zo ver gezocht als de naamgeving van Amerika.
In 1920, nog voordat de automatisering zoals we die nu kennen zelfs maar was bedacht, introduceerde de Tsjechische toneelschrijver Karel ?apek het woord “robot” (Tsjechisch voor “dwangarbeid”) in zijn toneelstuk Rossumovi Univerzalni Roboti – in het Engels vertaald: Rossum’s Universal Robots.
De robots in dit toneelstuk waren niet wat we vandaag de dag robots zouden noemen, en ze waren ook niet gemaakt van staal, plastic en coderegels. Deze robots werden vervaardigd als pseudo-organische componenten uit een substantie die zich in een fabriek gedroeg als protoplasma, en vervolgens “geassembleerd” tot mensachtigen.
Ondanks deze verschillen in vorm vertoont het stuk een aantal opvallende overeenkomsten met de moderne samenleving. Deze biologische robots, die in een fabriek werden geproduceerd, maakten de productie van goederen veel goedkoper en waren van essentieel belang voor de economie. Dit is zeker een parallel met vandaag, en waarschijnlijk een goede zaak op zich.
Terwijl, naarmate het stuk vordert, worden de robots ongelukkig met hun rol in de maatschappij. Het stuk eindigt met een robotrebellie en een soort potentiële wedergeboorte van een robotmaatschappij.
Als dit bekend voorkomt, veel latere sciencefictionwerken (Terminator, Battlestar Galactica, Robopocalypse) lopen parallel met dit patroon. Wat een beetje verontrustend is, is hoe profetisch dit toneelstuk werd over de huidige maatschappij die robots gebruikt voor goedkopere goederen, en dat sommigen theoretiseren dat een “singulariteit” of echte computerintelligentie aan de horizon staat.
Android
Robots, hoewel in hun oorspronkelijke vorm verwezen naar wezens die erg op mensen leken, kunnen nu verwijzen naar bijna elke vorm van programmeerbare automatisering. Het woord “androïde”, althans in de robotica, verwijst naar iets dat de vorm van een mens probeert te imiteren. In Star Wars bijvoorbeeld zou R2-D2 een robot zijn, terwijl C-3P0 een androïde zou zijn. In dat fictieve universum wordt echter de verkorte vorm van “droid” gebruikt voor beide soorten mechanische wezens.
In een vreemde wending, aangezien er nu echte androïden bestaan in sommige vormen, is het woord in plaats daarvan gecoöpteerd als een smartphone-besturingssysteem. Misschien was deze naam bedoeld om aan te geven dat het uiteindelijk de bedoeling was om net zo nuttig te worden als een menselijke assistent, in staat om afspraken en agenda’s te onthouden en zelfs te reageren op gesproken vragen.
Automaton
Vóór robots, androïden, of zelfs vacuümbuizen, probeerden mensen nog mechanische apparaten te maken die het vermogen van een mens of dier imiteerden. Een koekoeksklok zou tot dit type mechanisme gerekend kunnen worden, of zelfs andere zeldzame apparaten die konden schrijven of tekenen met behulp van mechanische middelen.
Mechanische Turk Misschien wel de beroemdste automaat, in werkelijkheid een ingenieuze farce, heette de “Mechanische Turk.” Dit apparaat, gebouwd door de Hongaarse uitvinder Wolfgang von Kempelen, debuteerde in 1770, en gebruikte een systeem van hefbomen en katrollen om een mechanische man bovenop een kast te laten schaken.
Het geheim was dat de Turk werd bestuurd door een persoon in zijn kast. Hoewel uiteindelijk niet zo intelligent als velen dachten, was de persoon binnenin toch in staat om veel mensen te verslaan, waaronder Benjamin Franklin en Napoleon Bonaparte.
In een andere vreemde wending, als je zoekt naar “Mechanische Turk” op het Internet word je waarschijnlijk gewezen naar een dienst van Amazon. Deze dienst stelt je in staat om iets te doen wat een computer op dit moment nog niet kan, zoals bepaalde soorten onderzoek, en vervolgens wordt de taak ter voltooiing doorgespeeld aan echte mensen. Net als bij de Turk ziet de gebruiker automatisering, maar in werkelijkheid is er een mens die de output controleert.
Automatisering
Hoewel “robotica” een tamelijk universeel woord is, is “automatisering” misschien nog wel meer omvattend. Als ingenieur in de productie heb ik gewerkt met robots en montagecellen.
Een assemblagecel kan een relatief eenvoudige draaitafel zijn die draait zodat gereedschappen in een bepaalde volgorde in aanraking komen met onderdelen, maar een assemblagecel kan ook veel groter zijn, waarbij meerdere robots en andere mechanismen in één productie-eenheid zijn geïntegreerd. Misschien kan dit soort automatisering worden beschouwd als een soort robotachtige opperheer, of misschien zelfs als een universele robot?