Toen Jessica Josh ontmoette was het liefde op het eerste gezicht. Hij was vriendelijk, leuk en extravert, en niet te vergeten donker knap en atletisch. Toen hij haar vertelde over zijn aandachtstekortstoornis (ADHD of ADD), schrok ze daar niet van. “Hij slaagde in zijn rechtenstudie,” zegt ze. “Zijn ADHD leek niet veel invloed op hem te hebben of op alles wat hij deed.”
Maar Jessica zou al snel de invloed ervan in hun huwelijk voelen.
Dat komt omdat Josh’s stijl om met ADHD om te gaan was om strikt georganiseerd te blijven en een rigide structuur voor zijn leven te creëren. Van zijn bureaublad tot zijn sokkenlade, alles moest in orde zijn en op zijn plaats. “Hij moest zijn sleutels op een bepaalde plaats hebben,” zegt Jessica. “Als ik ermee rommelde, werd hij gek.”
Hij was net zo over hun bankrekening. “Voordat elke maand begon, moest alles gebudgetteerd en verantwoord zijn. Ik moest precies weten hoeveel ik elke maand aan wat moest uitgeven. Anders werd hij angstig en van streek.”
Jessica, een 30-jarige professional die gewend is aan haar onafhankelijkheid, vond vooral het geldgedeelte moeilijk te verkroppen. “Als er iets gebeurde waardoor we het spoor bijster raakten, kon hij het niet aan,” zegt ze. “Het kwam zo ver dat als ik een verkeersboete van 50 dollar kreeg, ik bang was om het hem te vertellen.”
Als er niets veranderde, zou hun huwelijk op de tocht komen te staan. Dat zegt Lynn Weiss, Ph.D., een klinisch psycholoog en expert op het gebied van ADHD in relaties. “Vrouwen vinden ADHD’ers vaak geweldig om mee uit te gaan, omdat ze actief zijn, leuk om mee om te gaan, vrolijk en extravert,” zegt Weiss. “Maar als je op het punt komt dat je een huishouden moet runnen en een leven moet leiden, is het een heel ander verhaal.”
“De verschillen tussen mannen en vrouwen worden nog groter als de man ADHD heeft,” zegt Weiss. Als je het eens bent met Weiss’s stelling dat vrouwen de neiging hebben om vaker te personaliseren, en dat mannen de neiging hebben om emotioneel afstandelijker te zijn, kun je begrijpen wat ze bedoelt. Als de echtgenoot zich op een bepaalde manier gedraagt waaruit zijn afstandelijkheid lijkt te blijken (bijvoorbeeld door de tijd te vergeten en te laat te komen om haar in de bioscoop te ontmoeten), kan de vrouw het gevoel krijgen dat hij niet genoeg om haar geeft. Wanneer er ADHD in het spel is, komen dergelijke scenario’s vaker voor.
Omgaan met het Uh-Huh Scenario
De vrouw zegt: “Schat, wil je het vuilnis buiten zetten?” en de ADHD-man antwoordt: “Uh-huh.” Drie uur later staat de vuilnis er nog steeds. De vrouw maakt het persoonlijk: “Hij is oppositioneel,” of “Hij luistert nooit naar me,” en dat maakt haar boos. Er ontstaat een ruzie. Het zal de eerste van vele zijn.
“Vrouwen van mannen met ADD moeten begrijpen dat het niveau van de aandacht van de man voor zijn taak extreem oppervlakkig is,” zegt Weiss. “Hij gedraagt zich niet expres zo. Maar zodra ze zijn gedrag gaat personaliseren, is het huwelijk in de problemen.”
Om uit de val van het verontrustende Uh-Huh Scenario te komen, moet de vrouw eerst begrijpen wat het probleem is: moeite met concentreren en bij de les blijven zijn kenmerkende symptomen van ADHD. Als ze dit feit accepteert, moet ze haar verzoek op een manier formuleren die diep genoeg doordringt om te worden uitgevoerd. Weiss stelt een vier-stappen strategie voor:
- Raak je man aan als je het verzoek doet. Mensen met ADHD ontvangen informatie gemakkelijker en grondiger wanneer meerdere zintuigen worden ingeschakeld.
- Maak oogcontact met je man, en ga een gesprek met hem aan. Zeg hem: “Bedankt, ik waardeer het echt dat je het vuilnis buiten zet.” Wacht tot hij reageert.
- Geef hem een tijdslimiet. Zeg: “Ik zal me beter voelen als je het vuilnis om drie uur buiten zet.” (Let op het gebruik van positieve taal.) Vraag hem wat hij daarvan vindt.
- Herinner hem er zo nodig nog eens aan. Hij kan je nodig hebben om dat te doen.
Weiss merkt op dat veel vrouwen bruuskeren bij dergelijk advies, suggereren dat het gemakkelijker is om zelf de vuilnis buiten te zetten of dat dergelijke bestudeerde interacties zijn “als het opvoeden van een ander kind.” Grote vergissing.
“Als de strategie op een neerbuigende manier wordt geformuleerd, zullen er secundaire problemen ontstaan,” zegt Weiss. “De vrouw moet begrijpen dat als zij luisteren, organisatie of volhouden ziet als volwassener gedrag, het huwelijk eronder zal lijden.”
Kortom, oordeel niet moralistisch over het ADHD-gedrag van je man. Wees verantwoordelijk voor jouw deel van de vergelijking. Dit is de man waar je genoeg van hield om mee te trouwen. Je bent het aan jullie beiden verplicht om te leren over ADHD en de tools te ontwikkelen om samen te werken.
Het controlerende scenario
Jessica’s beschrijving van haar man die “door het lint gaat” bij sleutels die niet op hun plaats liggen of spullen die buiten het budget vallen, duidt op zijn intense angst om de controle over zijn wereld te verliezen. Mensen met ADHD, bij wie het interne vermogen om georganiseerd te blijven en controle te houden over hun universum kan ontbreken, redden zich vaak door een zeer gestructureerde omgeving voor zichzelf te creëren.
“Ze hebben echt het gevoel dat als ze één ding verliezen, de hele zaak uit elkaar valt,” zegt Weiss. En niet-ADHD’ers moeten dat respecteren.
En nogmaals, een huwelijk bestaat uit twee mensen, die moeten samenwerken als een team. Een paar nuttige tips:
VOOR HAAR: Kom niet aan zijn spullen. Elke echtgenoot moet een eigen ruimte hebben voor werk of persoonlijke spullen. Als het de ADHD-echtgenoot stoort dat zijn spullen worden verplaatst of dat hij er op de een of andere manier de controle over verliest, probeer er dan niet aan te komen. “Ze zou echt niet aan zijn bureau moeten zitten,” zegt Weiss.
VOOR HEM: Eigen je gedrag. Hij moet beseffen dat zijn overcontrolerende, overgestructureerde gewoonten een compensatie zijn en dat boos gedrag niet eerlijk of acceptabel is. Het helpt ook om er een zelfspotend gevoel voor humor over te ontwikkelen (bijvoorbeeld: “Als ik mijn hoofd niet vast had, zou ik het waarschijnlijk ook verliezen.”) Overcontrolerende types kunnen heel moeilijk zijn om mee te leven, maar het persoonlijke inzicht en de goede humor van een echtgenoot zal zijn vrouw een stuk beter doen voelen.
Het niet-doelgerichte gedragsscenario
Stel je voor dat het zaterdag is en je hebt zeven taken te volbrengen. Ze moeten om zes uur klaar zijn, want de film begint om half acht en u wilt eerst een snelle hap eten in een restaurant in de buurt. Je weet dat de hond om negen uur uitgelaten moet zijn en dat het gras om half twaalf gemaaid moet zijn om voor twaalf uur bij Johnny’s voetbalwedstrijd te zijn. Je moet om drie uur boodschappen doen, om vijf uur het eten klaar hebben voor de oppas en om zes uur gedoucht en wel de deur uit kunnen
Heb je dat goed begrepen? Niet als je ADHD hebt.
Mensen met ADHD hebben een ander klokkensysteem, en dat tikt niet op standaardtijd. “Mensen met ADHD leven in het proces,” zegt Lynn Weiss. “De taak bepaalt de tijd.”
Als dat concept moeilijk voor te stellen is, hier is een voorbeeld. Uw man heeft de hond uitgelaten, goed, maar nu is het tijd om het gras te maaien. Halverwege de klus is de benzine van de maaier op. Hij gaat met de auto naar het benzinestation.
Terwijl hij daar is, ziet hij een oude MG die veel lijkt op de MG die hij op school had. De eigenaar van het station komt naar buiten en de twee kauwen op elkaar over hoeveel betere auto’s er vroeger waren. De MG-eigenaar komt opdagen en mengt zich in het gesprek, waarna hij je man vraagt of hij een ritje wil maken. Als je man bijna vier uur later thuiskomt, is het gras niet gemaaid, zijn de boodschappen nog niet gedaan en is hij vergeten te tanken.
De criticus kan hem berispen met: “Je hebt je prioriteiten niet op een rijtje,” maar uitschelden zou zinloos zijn. Mensen met ADHD hebben weinig besef van tijd en een beperkt vermogen om prioriteiten te stellen. Om te kunnen functioneren volgens het horloge van anderen, hebben ze jouw medeleven, hulp en oefening, oefening, oefening nodig.
“Zonder uit te schelden, moeten ze zich er samen van bewust zijn dat tijd en prioriteiten stellen een probleem zijn,” zegt Weiss. Dat betekent dat hij je om hulp moet vragen.
Hier zijn enkele strategieën die je kunt proberen.
- Spreek af om periodiek bij elkaar langs te gaan. Bijvoorbeeld om 2 uur en om 5 uur in het hierboven beschreven scenario. Deze afspraak helpt de ADHD-echtgenoot om een lange periode op te splitsen in kleinere, beter beheersbare componenten.
- Prioriteiten stellen halverwege de rit. Als om 2 uur slechts één taak is voltooid, of om vijf uur slechts drie taken zijn gedaan, moet de ADHD-echtgenoot de verantwoordelijkheid nemen en samenwerken met de niet-ADHD-echtgenoot om de resterende lijst met taken te veranderen en te prioriteren.
- Word niet boos. Ga aan de slag. Je ADHD echtgenoot doet zijn best, en je kunt hem helpen het beter te doen door met hem samen te werken als een team. In het begin lijkt het misschien veel werk van uw kant, maar als hij eenmaal gewend raakt aan de routine zal hij zichzelf trainen om zijn taken beter te plannen en uit te voeren.
- Versterk de routine. Routines zijn niet natuurlijk en moeten periodiek worden versterkt. Eenmaal gewend, kan uw echtgenoot terugvallen in oude patronen. Spreek van meet af aan af dat u de routine van controle en herprioritering herstelt als dit gebeurt.
- Neem verantwoordelijkheid voor uzelf, niet voor uw echtgenoot. Als je afstandelijk, objectief en accepterend blijft, zul je uiteindelijk minder boos zijn, gelooft Weiss.
Inderdaad, Lynn Weiss heeft de weg bewandeld. Ze heeft niet alleen ADHD – ze is getrouwd met een man die het ook heeft.
In feite is ze vooral trots op de manier waarop ze heeft geleerd om te gaan met het chronische te laat komen van haar man, waar ze vroeger een muur van opliep. “Hij kwam te laat om het huis te verlaten voor de voetbalwedstrijd van onze zoon, en dan moesten we onderweg stoppen omdat hij was vergeten te eten en onderweg wilde stoppen om iets te eten.”
Haar oplossing: “Ik leerde om apart te gaan”, zegt ze. “Ik koppelde mezelf los van zijn onvermogen om op tijd te zijn door zelf ergens heen te gaan en te regelen dat ik hem daar zou ontmoeten. Ik merkte dat ik hem veel minder aardig vond als ik niet te laat hoefde te komen.”
De les: als ze geen invloed op hem kon uitoefenen, kon ze op zijn minst de impact van zijn ADHD op zichzelf en hun relatie minimaliseren. “ADHD koppels zijn het meest succesvol als de man aan zichzelf werkt, en de vrouw aan zichzelf werkt. Het helpt hen beter samen te werken.”
Jessica, die nu over een paar weken het eerste kind van het stel verwacht, is het daar roerend mee eens. “In plaats van te proberen zijn hectische tempo bij te houden, heb ik geleerd mijn eigen ding te doen,” zegt ze. “Hij begint te begrijpen dat hij overschat wat hij op een dag kan bereiken. En we hebben afgesproken dat als we samen ergens heen rijden, ik degene ben die rijdt, omdat hij een nerveuze, agressieve chauffeur is.”
Kortom, Josh is zijn gedrag gaan bezitten, en Jessica begint zijn ADHD te accepteren. “Het draait allemaal om acceptatie, compromissen en onderhandeling,” zegt ze. “Maar het gaat vooral om duidelijke en eerlijke communicatie. Als we de kleine dingen niet laten ophopen, dan blijven de negatieve gevoelens niet bestaan.”
Geactualiseerd op 20 januari 2020