Kanselier

Hoofd van de regeringEdit

OostenrijkEdit

De kanselier van Oostenrijk, Bundeskanzler voor mannen en Bundeskanzlerin voor vrouwen (“bondskanselier”) genoemd, is de titel van het hoofd van de regering van Oostenrijk. Sebastian Kurz is de zittende Bundeskanzler van Oostenrijk.

ChinaEdit

Kanselier of Grootkanselier is de gangbare vertaling van de Chinese titel chengxiang of zaixiang, die in keizerlijk China het hoofd was van de regering die onder de keizer diende.

DuitslandEdit

De bondskanselier van Duitsland of Bundeskanzlerin (officiële Duitse titel die “bondskanselier” betekent) is de titel voor het hoofd van de regering in Duitsland. Bundeskanzlerin is de uitsluitend vrouwelijke vorm. In de Duitse politiek is de functie van Bundeskanzler gelijkwaardig aan die van een minister-president en wordt zij om de vier jaar aan het begin van de verkiezingsperiode na de algemene verkiezingen verkozen door de Bundestag (“Bondsdag”, het rechtstreeks verkozen federale parlement). Tussen algemene verkiezingen kan de bondskanselier (samen met het hele kabinet) alleen uit zijn ambt worden ontzet door een konstruktives Misstrauensvotum (“constructieve motie van wantrouwen”), waarbij een oppositiekandidaat zich kandidaat stelt voor het ambt van bondskanselier in de Bundestag. Als deze kandidaat een meerderheid krijgt van alle leden van de Bondsdag, wordt hij of zij onmiddellijk beëdigd als nieuwe bondskanselier.

De huidige Duitse Bundeskanzlerin is Angela Merkel van de Christen-Democratische Unie (CDU).

Het voormalige Duitse Keizerrijk, de Weimarrepubliek en nazi-Duitsland kenden de gelijkwaardige functie van Reichskanzler (“rijkskanselier”) als hoofd van de uitvoerende macht. Tussen 1871 en 1918 werd de rijkskanselier benoemd door de Duitse keizer. Tijdens de Weimarrepubliek (1919-1933) werd de kanselier door de Reichspräsident gekozen en stond hij onder diens gezag. Dit bleef (formeel) zo tijdens de eerste twee jaren van het naziregime tot de dood van president Paul von Hindenburg in 1934. Tussen 1934 en 1945 werd Adolf Hitler, het dictatoriale staatshoofd en regeringsleider van nazi-Duitsland, officieel “Führer und Reichskanzler” (letterlijk “Leider en Rijkskanselier”) genoemd.

ZwitserlandEdit

Zwitserse BondsstaatEdit

In Zwitserland is de bondskanselier (Duits: Bundeskanzler, Frans: Chancelier fédéral, Italiaans: Cancelliere della Confederazione) niet het politieke hoofd van de regering, maar veeleer het administratieve hoofd als stafchef van de Zwitserse federale regering. Hij of zij wordt door de Zwitserse Bondsvergadering (Assemblée fédérale, Assemblea federale, Assamblea federala, Bundesversammlung) gekozen om aan het hoofd te staan van de bondskanselarij (Duits: Bundeskanzlei) – de algemene staf van de zevenkoppige uitvoerende Bondsraad, de Zwitserse federale regering. De bondskanselier neemt met raadgevende stem deel aan de vergaderingen van de zeven Bondsraadsleden en bereidt de verslagen over het beleid en de activiteiten van de raad aan het parlement (assemblee) voor. De kanselarij is verantwoordelijk voor de publicatie van alle federale wetten.

Zwitserse kantonsEdit

In de meeste Zwitserse kantons is er een staatskanselier die aan het hoofd staat van de centrale administratieve eenheid van de kantonnale regering. In het kanton Genève gaan de eerste documenten over het bestaan van een kanselier terug tot de 12e eeuw. In de 16e eeuw wordt de kanselarij officieel omschreven als het permanente secretariaat van de uitvoerende en wetgevende macht. De eerste van deze functies vormt nog steeds een belangrijk deel van haar activiteiten in Genève en andere kantons. In het kanton Bern wordt de kanselier door de grote raad (het parlement) gekozen en heeft hij tot taak de grote raad en de uitvoerende raad bij de uitvoering van hun taken te ondersteunen. De kanselier geeft leiding aan het personeel van de Uitvoerende Raad, ondersteunt de regeringsvoorzitter en de Uitvoerende Raad bij de uitvoering van hun taken, en neemt gewoonlijk als adviseur van de voorzitter van de Grote Raad deel aan de zittingen van de Grote Raad.

Minister van Buitenlandse Zaken en diplomatiek ambtenaarEdit

In de meeste landen van Latijns-Amerika worden de equivalenten van “kanselier” (Canciller in het Spaans en Chanceler in het Portugees) gewoonlijk gebruikt om te verwijzen naar de post van minister van Buitenlandse Zaken. Het wordt vaak gebruikt als synoniem voor de volledige titels van de ministers van Buitenlandse Zaken. Evenzo wordt het ministerie van Buitenlandse Zaken in de Spaanssprekende landen van Amerika Cancillería genoemd en in het Portugeestalige Brazilië Chancelaria. In Spanje verwijst de term canciller echter naar een ambtenaar in de Spaanse diplomatieke dienst die verantwoordelijk is voor technische kwesties in verband met buitenlandse zaken. Wat de Duitse buitenlandse dienst betreft, verwijst de term Kanzler (kanselier) naar het administratieve hoofd van een diplomatieke missie.

Bewerken

FinlandEdit

In Finland houdt de kanselier van justitie (Oikeuskansleri, Justitiekanslern) toezicht op de wettigheid van door de regering genomen maatregelen en op de tenuitvoerlegging van fundamentele burgerlijke vrijheden. In deze speciale functie heeft de kanselier ook zitting in het Finse kabinet, de Finse Raad van State.

ZwedenEdit

In Zweden treedt de kanselier van justitie of Justitiekanslern op als de advocaat-generaal voor de Zweedse regering. Het ambt werd in 1713 ingesteld door Karel XII van Zweden. Historisch gezien was er ook een Lord High Chancellor of Rikskansler als het hoogste lid van de Privy Council van Zweden. Daarnaast is er een universiteitskanselier of Universitetskansler, die aan het hoofd staat van het Nationaal Agentschap voor Hoger Onderwijs.

Verenigd KoninkrijkEdit

In het rechtssysteem van het Verenigd Koninkrijk kan de term verwijzen naar twee functionarissen:

• De Lord Chancellor (Lord High Chancellor, King’s Chancellor) is de bekleder van een van de oudste staatsambten, die teruggaat tot het Koninkrijk Engeland, en ouder is dan het parlement zelf. Theoretisch is de Lord Chancellor de kanselier van Groot-Brittannië. Een voormalig ambt van “kanselier van Ierland” werd afgeschaft in 1922, toen alle landen behalve Noord-Ierland het Verenigd Koninkrijk verlieten. De Lord Chancellor is het op één na hoogste niet-koninklijke subject in rangorde (na de aartsbisschop van Canterbury). Naast diverse ceremoniële taken staat hij aan het hoofd van het ministerie van Justitie, dat in mei 2007 is ontstaan uit het departement voor constitutionele zaken (dat in 2003 is ontstaan uit het departement van de Lord Chancellor). In deze functie maakt hij deel uit van het kabinet. Tot de constitutionele hervormingswet van 2005 had de Lord Chancellor twee nevenfuncties:
  • Hoofd van de Engelse, maar niet van de Schotse rechterlijke macht. In de voorgaande eeuwen was de Lord Chancellor de enige rechter in de Court of Chancery; toen die rechtbank in 1873 met andere werd samengevoegd tot het High Court, werd de Lord Chancellor het nominale hoofd van de Chancery Division. De Lord Chancellor mocht deelnemen aan de gerechtelijke zittingen van het House of Lords; hij koos ook de commissies die de beroepen in het House of Lords behandelden. Het feitelijke hoofd van de Chancery Division was de Vice-Chancellor, en de rol van het kiezen van commissies van beroep werd in de praktijk vervuld door de Senior Lord of Appeal in Ordinary.
  • De feitelijke spreker van het House of Lords. Deze taken worden nu vervuld door de Lord Speaker. Jack Straw was de eerste Lord Chancellor die lid was van het House of Commons, en niet van het House of Lords of zijn voorganger, de Curia Regis, sinds Sir Christopher Hatton in 1578.

De Chancellor of the High Court is het hoofd van de Chancery Division van het High Court of Justice. Vóór 2005 stond de rechter in deze functie bekend als vice-kanselier, terwijl de Lord Chancellor het nominale hoofd van de afdeling was.

Enkele staten in de Verenigde Staten

Enkele Amerikaanse staten, zoals Delaware, Tennessee en Mississippi, hebben nog steeds een apart Hof van Kanselarij met jurisdictie over aandelenzaken. Rechters die zitting hebben in deze rechtbanken worden kanseliers genoemd.

Andere overheidsfunctiesEdit

DenemarkenEdit

In Denemarken schijnt het ambt van kanselier (of koninklijk kanselier) in de 12e eeuw te zijn ontstaan, en tot 1660 was het de titel van de leider van het staatsbestuur (een soort “Binnenlands Bestuur”, maar vaak met buitenlandse politieke taken). Vaak bleek hij de echte leider van de regering te zijn. Van 1660 tot 1848 werd de titel voortgezet als “Grootkanselier” of “President van de Deense Kanselarij”, en werd in 1730 vervangen door de titel “Minister van Binnenlandse Zaken”.

EstlandEdit

In Estland leidt een kanselier (Kantsler) het werk van een ministerie en coördineert hij instellingen die onder het ministerie vallen. Een ministerie kan ook een of meer vice-kanseliers (Asekantsler) hebben, die de taken van de kanselier waarnemen wanneer deze afwezig is. De kanselier van justitie (Õiguskantsler, momenteel Ülle Madise) ziet toe op de wettigheid van de maatregelen van de regering en op de uitvoering van de fundamentele burgerlijke vrijheden.

Verenigd KoninkrijkEdit

In het Verenigd Koninkrijk dragen verschillende functies de titel van kanselier:

• Kanselier van de Schatkist, de minister met de algemene verantwoordelijkheid voor HM Treasury. Dit is een oude titel die teruggaat tot het Koninkrijk Engeland. Het is ruwweg het equivalent van de Minister van Financiën of Secretaris van de Schatkist in andere regeringssystemen. De laatste jaren wordt de term kanselier in de Britse politiek gebruikt om te verwijzen naar de minister van Financiën (Chancellor of the Exchequer). Als Tweede Heer van de Schatkist heeft de Kanselier een officiële residentie in 11 Downing Street, naast de Eerste Heer van de Schatkist, de Eerste Minister, in 10 Downing Street, in Londen.
• In een paltsgraafschap of liberty, waar een plaatselijke heer persoonlijke jurisdictie uitoefende die elders aan de Kroon was voorbehouden, werd het hoofd van de administratie van de heer vaak “kanselier” genoemd. Wanneer de heer een bisschop was (zoals de bisschop van Ely in Isle of Ely of de aartsbisschop van York in Hexhamshire) dan werd deze functionaris de tijdelijke kanselier genoemd om hem te onderscheiden van de kerkelijke kanselier van de bisschop. Terwijl de palts- en vrijheidsrechten praktisch zijn verouderd, blijft de ceremoniële titel kanselier in gebruik:
  • Kanselier van het hertogdom Lancaster: in feite de sinecure positie van een minister zonder portefeuille, vaak gegeven aan hooggeplaatste politici zodat zij een zetel in het kabinet hebben.
  • Kanselier van Cornwall, bewaarder van het Grootzegel, de tweede plaats na de Lord Warden of the Stannaries binnen het hertogdom Cornwall.

Verenigde StatenEdit

In de Verenigde Staten is de enige “kanselier” die door de federale regering is ingesteld de kanselier van het Smithsonian Institution, een grotendeels ceremonieel ambt dat wordt bekleed door de opperrechter van de Verenigde Staten. Aangezien het Smithsonian een onderzoeks- en museumsysteem is, is het gebruik van de titel wellicht het best te beschouwen als verwant aan de kanselier van een universiteit.