Overzicht
Helminths zijn een polyfyletische groep die bestaat uit zeer veel voorkomende wormen. Afhankelijk van de soort, kunnen helminthen bestaan als parasieten (die zowel mensen als dieren treffen) of als vrij levende organismen die in de natuur leven.
Vergeleken met organismen als protozoën (die ook als parasieten en als vrij levende organismen bestaan), zijn helminthen meercellige organismen die niet alleen gedifferentieerde/gespecialiseerde systemen hebben, maar ook complexe levenscycli die verschillende stadia doorlopen alvorens tot wasdom te komen.
Voorbeeld van helminthen zijn de volgende:
- Riant rondworm
- Draadworm
- Pinworm
- Rondworm Necator Americanus
- Toxocara cati
Classificatie
Kingdom: Animalia – Helminten zijn meercellige (eukaryote) organismen en behoren dus tot het koninkrijk Animalia. Als zodanig behoren ze ook tot een groep dieren die bekend staat als metazoa.
Terwijl er nog steeds verwarring bestaat over de taxonomische indeling van helminthen, worden ze ingedeeld in het volgende fylum:
Phylum Annelida
Annelida is een groep/phylum die bestaat uit gesegmenteerde wormen. Leden van deze groep kunnen worden gevonden in verschillende habitats over de hele wereld, waaronder diep in zee, in de bodem en in zoetwatermilieus.
Een aantal organismen die tot dit phylum behoren zijn:
Polychaeta (parafyletische klasse van de Annelida) – De minst voorkomende leden van de Annelida. Toch bestaat deze groep uit diverse organismen die in mariene milieus voorkomen.
Huidig zijn er ongeveer 8.000 geïdentificeerde soorten van de klasse Polychaete, waaronder:
- Longwormen
- Zeemuizen
- Zeewormen
- Bloedwormen
De leden van de Polychaete-klasse worden gekenmerkt door hun goed afgebakende gesegmenteerde lichaam dat bestaat uit een paar parapodia die ook uit kleine borstelharen bestaan.
Een aantal andere kenmerken van Polychaeten zijn:
- Ze variëren in lengte van enkele millimeters tot meer dan 3 meter
- Ze bezitten korte zintuiglijke tentakels
- Fris gekleurd
- Verorberen meestal kleine waterplanten
- Sommige soorten zijn vleesetend
- Verdeeld in mannetjes en vrouwtjes (gescheiden geslachten). Van enkele soorten is aangetoond dat ze tweeslachtig zijn, terwijl enkele andere zich voortplanten door zich te delen (knopvorming)
Polychaetes worden ook onderverdeeld in:
- Vrij bewegende vormen (errantia) – bijv. Polynoidae en Eunicida
- Tube-dwelling Polychaetes (sedentaria) – Zij hebben gereduceerde parapodia en hoog ontwikkelde filamenteuze voorste ademhalingsorganen, voorbeelden van Sedentaria zijn terebellidae en pectinarridae
Oligochaeta – Een subklasse van het phylum Annelida (en klasse Clitellata) die bestaat uit verschillende soorten aquatische en terrestrische wormen. Vandaag de dag zijn er meer dan 3.500 soorten van deze subklasse geïdentificeerd, waarbij de regenworm de meest populaire Oligochaete is.
Oligochaetes kunnen worden aangetroffen in omgevingen als zeewater (zee), zoet water en vochtige grond.
Enkele van de belangrijkste kenmerken van Oligochaeten zijn:
- Ze variëren in lengte van enkele millimeters tot ruim 3 meter
- Ze missen zowel een kop als parapodia
- Ze bezitten enkele borstelharen
- Ze zijn hermafrodiet
- In vergelijking met andere helminthen, ontbreekt het hen aan het larvale stadium en zijn ontwikkeling en groei direct
Hirudinea – Een subklasse van de Annelida die uit ongeveer 650 soorten bestaat.
Leeches zijn goede voorbeelden van Hirudinea en hebben de volgende kenmerken:
- Ze bezitten een zuignap (de zuignap bevat tevens het mondgedeelte van de worm) aan het voorste deel van het lichaam
- Ze zijn gesegmenteerd
- De lichaamslengte varieert van minuscuul tot ongeveer 20 centimeter – Echter, sommige, zoals de Amazone bloedzuiger kunnen tot 15 cm lang worden
- Ze leven in zoet water of kunnen op het land (vochtige grond)gevonden worden
In het algemeen hebben Annelida de volgende kenmerken:
Metamerisme – Ze hebben drie lichaamsdelen (kop, lichaam en pygidium) en een gesegmenteerd lichaam.
Chaetae – Dunwandige cilinders die bestaan uit chitine.
Phylum Acanthocephala
De Acanthocephalans, die ook wel stekelwormen worden genoemd, zijn pseudoceolomische wormen die uitsluitend leven in de dunne darm van gewervelde dieren (o.a. zoogdieren, vissen en reptielen) als endoparasieten (in hun volwassen fase).
Dit fylum is onderverdeeld in drie hoofdklassen:
Archiacanthocephala – De klasse Archiacanthocephala bestaat uit microscopisch kleine wormpjes. Een uniek kenmerk van Archiacanthocephala is dat ze een lichaamswand hebben en een bundel zintuigvezels met kernen die zich delen bij afwezigheid van spindelvezels. Zoals verschillende andere helminthen bezitten Archiacanthocephala’s haken waarmee zij zich aan de darmwand van de gastheer vasthechten.
Eoacanthocephala- Dit is een klasse van Acanthocephala die wordt gekenmerkt door radiale proboscisstekels en ligamentzakken bij de vrouwelijke leden. Zij worden meestal aangetroffen bij diverse koudbloedige waterdieren (vissen enz.)
Palaeacanthocephala- Leden van de Palaeacanthocephala leven als parasieten onder meer bij vogels, zoogdieren en vogels. Ze worden gekenmerkt door het bezit van stekels op de romp met proboscis die in rijen zijn gerangschikt.
Waar volwassen Acanthocephalans uitsluitend in de darmen van hun gastheren leven, is aangetoond dat de larven zich ontwikkelen in de weefsels van verschillende insecten en schaaldieren.
Waar de meeste van deze organismen een proboscus bezitten die bestaat uit intrekbare haken, ontbreekt het hen aan een goed ontwikkeld spijsverteringsstelsel. Daarom worden voedingsstoffen rechtstreeks via de lichaamswand opgenomen.
Wat de voortplanting betreft, zijn Acanthocephalans voornamelijk tweehuizig, wat hun seksueel dimorfisme tot gevolg heeft. Maar terwijl de mannelijke Acanthocephalas een volledige aanvulling van voortplantingsstructuren bezitten, hebben de volwassen vrouwtjes van deze soorten slechts een aanzienlijk aantal eitjes.
* Leden van dit fylum besmetten zelden de mens.
Voorbeelden van Acanthocephala zijn onder meer:
- Echinorhynchus
- Plagiorhynchus
- Moniliformis
- Leptorhynchoides
- Acanthocephalus
- Macracanthorhynchus
- Gigantorhynchus
Phylum Nematoda
Ook wel aangeduid als Nemathelminthes, bestaat het phylum Nematoda uit wormen die gewoonlijk rondwormen worden genoemd.
Leden van dit fylum komen voor in verschillende milieus over de hele wereld, waarbij de meeste als vrij levende organismen voorkomen. Andere leven echter als parasieten in planten en dieren (waaronder de mens).
De meeste nematoden komen voor in zee- en bodemmilieus, waar ze als vrijlevende wormen voorkomen. Andere worden echter aangetroffen in zoet water in meren en beken, maar ook in andere extreme milieus zoals arctisch ijs en warmwaterbronnen.
Wat de gastheren van planten betreft, kunnen sommige nematoden worden aangetroffen op planten als kruiden, struiken en verschillende soorten bomen, waar ze hun voeding halen.
* Sommige nematoden zijn nuttig vanwege hun vermogen tot insecten.
Vergeleken met sommige helminten (zoals de leden van de Annelida), hebben nematoden een eenvoudig niet-gesegmenteerd lichaam dat geen aanhangsels heeft. In tegenstelling tot de leden van de Acanthocephala hebben zij op een bepaald moment in hun ontwikkeling wel een volledig spijsverteringskanaal.
Daarnaast hebben zij ook een zenuwstelsel, een uitscheidingsstelsel maar geen bloedsomloop en een ademhalingssysteem.
In plaats van cirkelvormige spieren hebben nematoden longitudinale spieren die beweging mogelijk maken door samentrekking. Dit wordt bevorderd door het feit dat de inwendige druk van de organismen hoog is, waardoor hun lichaam wordt gebogen en dus met succes heen en weer wordt geslingerd.
Een aantal van de andere basisvormen van het lichaam van nematoden zijn:
- Pseudocoelom lichaamsholte
- Niet-cellulaire, meerlagige cuticula op hun buitenwand (flexibel)
- Het spijsverteringskanaal bestaat uit een mond, keelholte, anus en darm
- Halen en geven gas af door diffusie over hun lichaamsoppervlak
- De meeste zijn microscopisch klein, de kleinste meet ongeveer 82um
- De grootste nematode kan 8 meter lang worden
Reproductie
Nematoden planten zich voort door middel van een aantal strategieën, deze omvatten:
Amphimixis – sperma en eitjes van het mannetje en het vrouwtje vormen samen een zygote.
Uniparente voortplanting (en autotokie) – Een vorm van hermafroditisme waarbij het sperma en de eicel van hetzelfde individu samensmelten en zich ontwikkelen. In sommige gevallen is aangetoond dat de eitjes rijpen in afwezigheid van enig sperma.
* In sommige gevallen produceert het mannetje eitjes in het lichaam na paring met het vrouwtje. De jonge eitjes breken dan door de lichaamswand van het mannetje naar buiten, wat resulteert in zijn dood.
Phylum Nematoda wordt onderverdeeld in twee hoofdklassen, waaronder:
Adenophorea – Een meerderheid van de soorten in deze klasse zijn vrij levende organismen die kunnen worden aangetroffen in mariene en zoetwatermilieus.
Secernentea – Een meerderheid van de Secernentea zijn dierlijke parasieten.
Voorbeelden van nematoden zijn:
- Ascaridida
- Secernentea
- Chromadorea
- Enoplea
Voorbeelden van infecties bij de mens zijn onder meer:
- Ascariasis
- Hookworm enterobiasis
- Filariasis
- Angiostrongyliasis
- Trichuriasis
Afhankelijk van de soort en de mate van besmetting, kunnen sommige nematoden de dood van hun gastheer (mens of dier) veroorzaken als ze niet worden behandeld.
* Hoewel sommige nematoden sommige van hun gastheren kunnen infecteren en aantasten, zijn sommige ook heilzaam van aard. Zo spelen sommige nematoden die op het land leven een belangrijke rol bij de afbraak, terwijl andere fungeren als predatoren van diverse micro-organismen.
Phylum Platyhelminthen
Het phylum Platyhelminthen bestaat uit platwormen die in vergelijking met andere wormen een meer afgeplatte vorm hebben.
Het phylum is onderverdeeld in de volgende klassen:
Catenulida – Dit is een kleine groep die bestaat uit ongeveer 100 soorten die tot nu toe zijn geïdentificeerd. De meeste soorten die tot deze klasse behoren, komen voor in milieus als beken, vochtige landhabitats en moerassen. De voortplanting gebeurt hoofdzakelijk door knopvorming (ongeslachtelijke voortplanting).
Rhabditophora – Vergeleken met de Catenulida bevat de Rhabditophora alle parasitaire platwormen en een meerderheid van de vrijlevende organismen.
Platyhelminthes worden ook onderverdeeld in de volgende parasitaire divisies:
Trematoden – Ook bekend als zuigwormen, hebben trematoden de vorm van een blad en hebben een buitenste omhulsel dat ofwel glad (glad over het gehele oppervlak) of stekelig kan zijn. In hun morfologie hebben zuigwormen ook twee zuignappen (achterste en voorste).
Een aantal andere kenmerken van trematoden zijn:
- De meeste trematoden zijn endoparasieten die in de gastheer leven, terwijl enkele soorten ectoparasieten zijn
- De meeste zijn hermafrodieten die beide voortplantingsorganen bezitten
- Ze hebben een goed ontwikkeld spijsverteringsstelsel
- Voor het grootste deel overleven endoparasieten door zich te voeden met bloed, weefsel in hun omgeving en ook slijm. Dit is echter grotendeels afhankelijk van de gastheer
- Zij hebben tijdens hun levenscyclus een tussengastheer nodig
Trematoden worden verder onderverdeeld in drie hoofdgroepen die omvatten:
- Aspidogastrea – endoparasieten
- Monogenea – ectoparasieten van vissen
- Digenea- endoparasieten die één van de twee tussengastheren nodig kunnen hebben
* Trematoden kunnen bij de mens ernstige ziekten veroorzaken. Een goed voorbeeld hiervan is Schistosomiasis, een acute/chronische ziekte die wordt veroorzaakt door bloedwormen. Infecties kunnen ook leiden tot orgaanbeschadiging waarvoor dringende zorg nodig is.
Cestoden – Net als een groot aantal trematoden zijn ook cestoden inwendige parasieten. Hiertoe behoren lintwormsoorten als Taenia solium en Taenia saginata.
Bij de mens hechten lintwormen zich aan het darmkanaal met behulp van een zuignap die zich aan het voorste uiteinde van het organisme bevindt of met behulp van een scolex. Het langwerpige lichaam van de lintworm (bestaande uit proglottiden) blijft groeien naarmate de lintworm meer voedingsstoffen uit zijn omgeving haalt.
Een lintworminfectie gaat meestal gepaard met symptomen als vermoeidheid, misselijkheid, algehele zwakte (omdat de lintworm de meeste voedingsstoffen opgebruikt) en een tekort aan vitaminen en mineralen.
Ze kunnen ook de darm en andere kleinere kanalen van de darm blokkeren, wat tot verdere ernstige complicaties kan leiden. In sommige gevallen is aangetoond dat lintwormlarven naar andere lichaamsorganen migreren, wat tot levensbedreigende infecties kan leiden.
Structurele kenmerken van Platyhelminthes:
- Drie embryonale weefsellagen (ectoderm, mesoderm, en endoderm)
- Gastrovasculaire holte in plaats van een goed ontwikkeld spijsverteringsstelsel
- Terwijl sommige soorten een anale opening hebben, wordt afvalmateriaal verwijderd via de mondstructuur van de platwormen
- Hoog vertakte darmzak
- Zij hebben een zenuwstelsel dat bestaat uit een paar zenuwdraden die over de lengte van het lichaam lopen.
Helminth Infecties
Zoals reeds vermeld, worden helminth infecties veroorzaakt door diverse soorten verspreid over verschillende groepen (phylum). Deze infecties kunnen op verschillende manieren worden overgedragen.
Terwijl sommige parasitaire wormen (larven), zoals Taenia solium, de mens infecteren na inname van besmet varkensvlees, worden andere, zoals sommige soorten nematoden, door de bodem overgebracht en treffen zij vaak jongere kinderen. Infecties kunnen variëren van milde infecties tot ernstige, levensbedreigende infecties.
* Goede hygiëne is een belangrijke preventieve strategie die de meeste infecties kan helpen voorkomen.
Hieronder volgen enkele van de meest voorkomende infecties en behandelingsmethoden:
Enterobiasis
Dit is een veel voorkomende infectie in Westelijke delen van Europa die wordt veroorzaakt door spelden- en of draadwormen. De worm kan van de ene persoon op de andere worden overgedragen door contact (met voedsel enz.) of gewoon door het eten van besmet voedsel. Het is zelden ernstig en leidt vaak tot rectale jeuk. Mebendazol wordt meestal gebruikt om deze infectie te behandelen.
Intestinale obstructie en perforatie (rondworm) – Ascaris kan darmobstructie (ascariasis), perforatie en volvulus veroorzaken. In sommige gevallen kan de worm zich verspreiden naar andere organen waar hij bijkomende infecties kan veroorzaken zoals leverabces en blindedarmontsteking. Dergelijke infecties worden behandeld met albendazol of met mebendazol in een bepaalde dosis.
Taeniasis
Dit is een infectie veroorzaakt door lintworm en kan asymptomatisch zijn. Een vergevorderde infectie gaat echter gepaard met onder meer buikpijn, misselijkheid en gewichtsverlies. De infectie kan zich ook verspreiden naar andere delen van het lichaam en verdere complicaties veroorzaken. De behandeling van deze infectie bestaat uit een specifieke dosis (afhankelijk van de infectie) niclosamide en praziquantel.
Enkele van de andere infecties en hun behandeling zijn:
- Cysticercose (veroorzaakt door varkenslintworm) – behandeld met anti-epileptica (bijv.b.v. carbamezapine, levetiracetum en fenytoïne)
- Schistosomiasis (veroorzaakt door bloedwormen zoals S. japonicum en Schistosoma mansoni enz.) – effectieve behandeling bestaat uit het gebruik van Praziquantel
- Hoofdworminfecties – behandeld met albendazol
- Trichururiasis – veroorzaakt door zweepworm wordt behandeld met Albendazol en mebendazol
- Filariasis – een ernstige aandoening die leidt tot zwelling van verschillende delen van het lichaam (ledematen, genitaliën, enz.) veroorzaakt door bepaalde nematoden. Vroegtijdige opsporing kan helpen de infectie onder controle te krijgen.
Microscopie
Helminthen zijn meercellige organismen waarvan de meeste met het blote oog kunnen worden gezien. Echter, helminth eieren, larven en sommige soorten die microscopisch van aard zijn, kunnen onder de microscoop worden bekeken.
Wet mount
Vereisten
- Schoon glasglaasje
- Schoon dekglaasje
- Compound microscoop
- Saline
- Katoenen wattenstaafje
Procedure
- Een of twee druppels zoutoplossing in het midden van het glaasje doen
- Met een wattenstaafje een kleine hoeveelheid van het preparaat en meng dit met de zoutoplossing
- U kunt een druppel jodium toevoegen voor kleuring
- Dek de uitstrijkjes voorzichtig af met een dekglaasje
- Monteer het glaasje op de microscoop en bekijk het met 10× objectief
observatie
Afhankelijk van de soort, nemen de larven, eitjes en microscopische helminten verschillende vormen aan (ovaal, langwerpig enz.).
Lees hier meer over Parasitologie
Zie een pagina over Platwormen, Nematoden
Interessant: Parasieten onder de Microscoop
Terug naar Meercellige Organismen
Terug naar Eukaryoten
Terug van Helminthen naar MicroscopeMaster Home
DJ Richardson (2013). Acanthocephala. Quinnipiac University, Hamden, Connecticut, USA.
George Poinar (2006). Nematoda (rondwormen).
Karin Kiontke en David H.A. Fitch. Nematoden. Current Biology Vol 23 No 19.
Gilbert A. Castro. (1996). Hoofdstuk 86Helminthen: Structuur, Classificatie, Groei en Ontwikkeling. Medische Microbiologie. 4e editie.
Peter F. Weller. 255e: Introduction to Helminthic Infections. McGraw-Hill.
Links
https://courses.lumenlearning.com/wm-biology2/chapter/phylum-platyhelminthes/
https://emedicine.medscape.com/article/224011-overview
meldt deze advertentie