Elke maandag wordt in deze rubriek een bladzijde uit de geschiedenis omgeslagen om de ontdekkingen, gebeurtenissen en mensen te onderzoeken die nog steeds van invloed zijn op de geschiedenis die vandaag de dag wordt geschreven.
Hij was een laatkomer in het tijdperk van de ontdekkingsreizen, maar James Cook wist toch zijn stempel op de wereldgeschiedenis te drukken in de laatste grens van terra incognita – de Stille Oceaan en zijn eilanden.
Cook gebruikte de nieuwste wetenschappelijke methoden en cartografietechnieken om zijn epische reizen naar plaatsen als Tahiti, Australië, Nieuw-Zeeland en Hawaii in kaart te brengen. Veel van zijn expedities markeerden de eerste keer dat de inheemse bewoners van die eilanden ooit een westers gezicht hadden gezien.
Wat maar weinig mensen weten is dat tegen de tijd dat Cook aan zijn bekende reizen in de Stille Oceaan toekwam, de Engelse zeevaarder al een rol had gespeeld bij de inname van Quebec in 1759, die uiteindelijk leidde tot de Britse overheersing in Noord-Amerika.
De verovering van Quebec City
De Verenigde Staten en Canada, om nog maar te zwijgen van de eilanden in het Caraïbisch gebied, zouden misschien aan Frankrijk toebehoren als James Cook er niet was geweest.
Na in een paar jaar door de rangen van de Britse Royal Navy te zijn opgeklommen, werd de veelbelovende navigator James Cook in 1758 op een missie gestuurd om de wateren van de Saint Lawrence rivier in kaart te brengen in wat later de provincie Quebec zou worden.
De Britten waren al jaren verwikkeld in de Zevenjarige Oorlog tegen de Fransen en het ging niet goed in Noord-Amerika. Met behulp van Cooks gedetailleerde kaarten kon de vloot echter Quebec City veroveren, een overwinning die uiteindelijk leidde tot het einde van de oorlog en de overdracht van het grootste deel van het continent van Frankrijk aan Groot-Brittannië.
Mysterieus continent
In 1768 werd Cook kapitein van de Endeavour en leidde hij een expeditie van wetenschappers en zeelieden om de Venusovergang boven Tahiti te observeren, een weinig voorkomende gebeurtenis die astronomen hielp de afstand tussen de aarde en de zon te meten.
Dat was echter niet het enige doel van de Royal Navy.
Er was de kapitein ook een geheime, verzegelde boodschap overhandigd – die Cook plichtsgetrouw pas opende nadat hij klaar was met zijn waarnemingen in Tahiti – met de opdracht op zoek te gaan naar het ongrijpbare mammoetcontinent dat Europese ontdekkingsreizigers Terra Australis (of land van het Zuiden) noemden. Geruchten over deze grote landmassa, waarvan gedacht werd dat hij het hele onderste kwart van de aardbol besloeg, deden de ronde sinds delen van Noordwest Australië meer dan 100 jaar eerder door Nederlandse ontdekkingsreizigers in kaart waren gebracht. Cook vond en verkende Oost-Australië tijdens zijn missie, en nam aan dat het niet de grote uitgestrektheid was waarnaar ze zochten, maar desalniettemin een nieuw gebied, en claimde het voor Groot-Brittannië.
Voor de Britten kwam de ontdekking net op tijd, want het verlies van hun Amerikaanse koloniën had hun probleem van overbevolkte gevangenissen verergerd.
De eerste strafschepen vertrokken tien jaar na Cooks terugkeer met zijn rapport vanuit Engeland naar Australië, waar ze de eerste niet-inheemse nederzettingen werden en de geschiedenis van dat land bepaalden.
Ontdekken tot de dood
Cook keerde in 1773 terug naar zee, uitgerust met de nieuwste navigatiemiddelen, voor een nieuwe poging om het mysterie van Terra Australis op te lossen. Toen de legendarische landmassa onvindbaar bleef, verklaarde Cook het mysterie voor opgelost – er was geen verloren continent zoals de Europeanen hadden gehoopt. Hij was echter wel de eerste die het bestaan van Antarctica suggereerde, waarvan hij de koude wateren had doorkruist op zoek naar Terra Australis.
Tijdens zijn tweede reis bracht Cook ook een groot deel van de eilanden in de Stille Zuidzee in kaart, waarvan de meeste nog nooit door niet-Polynesiërs waren bezocht.
Amerikanen die zich graag ontspannen in de “stateside” speeltuinen van Maui of Oahu hebben Cook’s derde reis te danken. Deze laatste en fatale reis op zoek naar een noordwestelijke doorgang tussen de Stille en de Atlantische Oceaan kruiste in 1778 het pad van de Hawaïaanse eilanden, tot dan onbekend voor de buitenwereld. Hij stierf daar op de terugreis in 1779, neergestoken terwijl hij probeerde een Hawaiiaans opperhoofd te gijzelen.
Bij zijn dood had Cook duizenden kilometers kustlijn over de hele wereld in kaart gebracht en verschillende mysteries van de Stille Zuidzee opgelost. Hij deed dat allemaal en verloor onderweg maar een paar mannen aan scheurbuik, een welig tierend probleem in die tijd, door zijn zeelieden aan te moedigen hun fruit en groenten op te eten.
Recent nieuws