De zoon van een presbyteriaanse dominee en een voormalig soldaat, Marshall Applewhite, begon zijn zoektocht naar bijbelse profetie in het begin van de jaren zeventig. Nadat hij was ontslagen van de Universiteit van St. Thomas in Houston, Texas vanwege een vermeende relatie met een van zijn mannelijke studenten, ontmoette hij in maart 1972 Bonnie Nettles, een 44-jarige getrouwde verpleegster met belangstelling voor theosofie en bijbelse profetie. Volgens Applewhite’s geschriften ontmoetten de twee elkaar in een ziekenhuis waar zij werkte, terwijl hij daar een zieke vriend bezocht. Het gerucht gaat dat het een psychiatrisch ziekenhuis was, maar Nettles viel in voor een andere verpleegster die werkte met te vroeg geboren baby’s in de kraamkamer. Applewhite herinnerde zich later dat hij het gevoel had dat hij Nettles al heel lang kende en concludeerde dat zij elkaar in een vorig leven hadden ontmoet. Zij vertelde hem dat hun ontmoeting haar was voorspeld door buitenaardsen, en overtuigde hem ervan dat hij een goddelijke opdracht had.
Applewhite en Nettles verdiepten zich in het leven van de heilige Franciscus van Assisi en lazen werken van auteurs als Helena Blavatsky, R.D. Laing en Richard Bach. Ze hadden een King James Bijbel bij zich en bestudeerden verschillende passages uit het Nieuwe Testament, waarbij ze zich concentreerden op leringen over christologie, ascese, en eschatologie. Applewhite las ook science fiction, waaronder werken van Robert A. Heinlein en Arthur C. Clarke. Op 19 juni waren de overtuigingen van Applewhite en Nettles gestold in een basaal schema. Zij concludeerden dat zij waren uitverkoren om bijbelse profetieën te vervullen, en dat zij een hoger denkniveau hadden gekregen dan andere mensen. Ze schreven een pamflet dat de reïncarnatie van Jezus beschreef als een Texaan, een nauwelijks verhulde verwijzing naar Applewhite. Verder concludeerden zij dat zij de twee getuigen waren die in het Boek Openbaring worden beschreven en zij bezochten nu en dan kerken of andere spirituele groepen om over hun identiteit te spreken, waarbij zij zichzelf vaak “De Twee” noemden, of “De UFO-Twee”. Zij geloofden dat zij zouden worden gedood en daarna weer tot leven zouden worden gewekt en, in het zicht van anderen, op een ruimteschip zouden worden overgebracht. Deze gebeurtenis, die zij “de Demonstratie” noemden, moest hun beweringen bewijzen. Tot hun ontsteltenis werden deze ideeën slecht ontvangen door bestaande religieuze gemeenschappen.
Op den duur besloten Applewhite en Nettles contact te zoeken met buitenaardsen, en zij zochten gelijkgestemde volgelingen. Ze publiceerden advertenties voor bijeenkomsten, waar ze discipelen rekruteerden, die ze “de bemanning” noemden. Op de bijeenkomsten deden zij zich voor als wezens van een andere planeet, het Volgende Niveau, die deelnemers zochten voor een experiment. Zij verklaarden dat degenen die erin toestemden aan het experiment deel te nemen, naar een hoger evolutionair niveau zouden worden gebracht. In 1975, tijdens een groepsbijeenkomst met tachtig mensen in Joan Culpepper’s Studio City huis, deelden zij hun “gelijktijdige” openbaring dat hen was verteld dat zij de twee getuigen waren die in het Bijbelverhaal over de eindtijd waren opgetekend.
Later in 1975 kwam de bemanning bijeen in een hotel in Waldport, Oregon. Na het verkopen van alle “wereldse” bezittingen en afscheid te hebben genomen van dierbaren, verdween de groep uit het hotel en uit het publieke oog. Die avond meldde Walter Cronkite in het CBS Evening News dat de groep was verdwenen, in een van de eerste nationale reportages over de zich ontwikkelende religieuze groep: “Een aantal personen… zijn verdwenen. Het is een mysterie of ze zijn meegenomen op een zogenaamde reis naar de eeuwigheid of gewoon zijn meegenomen.” In werkelijkheid hadden Applewhite en Nettles geregeld dat de groep ondergronds zou gaan. Vanaf dat moment leidden “Do and Ti” (spreek uit als “doe and tee”), zoals de twee zichzelf nu noemden, de bijna honderd leden tellende groep door het land, slapend in tenten en slaapzakken en bedelend op straat. Door te ontsnappen aan ontdekking door de autoriteiten en de media kon de groep zich concentreren op Do en Ti’s doctrine om de leden van de groep te helpen een “hoger evolutionair niveau” te bereiken dan het menselijke, dat zij naar eigen zeggen al hadden bereikt.
Applewhite en Nettles gebruikten in de loop der jaren een verscheidenheid aan aliassen, met name “Bo en Peep” en “Do en Ti”. De groep had ook verschillende namen – voordat de naam Heaven’s Gate werd aangenomen (en in de tijd dat Vallée de groep bestudeerde), stond de groep bekend als Human Individual Metamorphosis (HIM). De groep vond zichzelf meerdere malen opnieuw uit en hernoemde zichzelf, en had een verscheidenheid aan wervingsmethoden. Applewhite geloofde dat hij rechtstreeks verwant was aan Jezus, wat betekent dat hij een “Evolutionair Koninkrijk Niveau Boven Mens” was.
Inderdaad, Applewhite’s geschriften, die aspecten van Millennialisme, Gnosticisme, en science fiction combineerden, suggereren dat hij geloofde dat hij Jezus’ opvolger was en de “Aanwezige Vertegenwoordiger” van Christus op Aarde. Do en Ti leerden tijdens het prille begin van de religieuze beweging dat Do’s lichamelijke “voertuig” werd bewoond door dezelfde buitenaardse geest die aan Jezus toebehoorde; evenzo werd Ti (Nettles) voorgesteld als God de Vader.
De bemanning gebruikte tal van rekruteringsmethoden terwijl ze in armoede door de Verenigde Staten toerden, het evangelie verkondigend van metamorfose op hoger niveau, het bedrog van mensen door geesten van valse goden, het omhullen met zonlicht voor meditatieve genezing, en de goddelijkheid van de “UFO Twee”. In de late zeventiger en vroege tachtiger jaren, toen hun geloofssysteem zich ontwikkelde rond de cultus van persoonlijkheden, groeide het ledental. Sommige sociologen zijn het erover eens dat de populaire stroming van alternatieve religieuze ervaring en het individualisme dat werd gevonden in collectieve spirituele ervaringen in die periode bijdroegen aan de groei van de nieuwe religieuze beweging. “Sheilaïsme”, zoals het bekend werd, was een manier voor mensen om hun diverse religieuze achtergronden samen te voegen en zich te verenigen rond een gedeeld, algemeen geloof, dat volgelingen van nieuwe religieuze sekten zoals die van Applewhite een zeer aantrekkelijk alternatief vonden voor de traditionele dogma’s in het jodendom, katholicisme en evangelisch christendom. Velen van Applewhite en Nettle’s groep kwamen uit deze zeer diverse milieus; de meesten van hen worden door onderzoekers omschreven als “lange tijd waarheidszoekers”, of spirituele hippies die al lang geloofden in pogingen om “zichzelf te vinden” met spirituele middelen, waarbij ze tot ver in het midden van de jaren tachtig geloofsovertuigingen combineerden in een soort cultureel milieu.Opmerkelijk genoeg merken veel van diezelfde onderzoekers echter op dat niet alle leden van Applewhite hippies waren met een alternatieve religieuze achtergrond – één van hen was John Craig, een gerespecteerde Republikein die kandidaat was voor het Huis van Afgevaardigden in Colorado op het moment dat hij in 1975 lid werd. Terwijl het aantal rekruten groeide in de pre-Internet dagen, leek de clan van “UFO-volgelingen” allemaal een behoefte gemeen te hebben om bij elkaar te horen op een alternatief pad naar een hoger bestaan zonder de beperkingen van het geïnstitutionaliseerde geloof.
Het was pas na de dood van Nettles aan leverkanker in 1985 en Applewhite’s daaropvolgende herziening van de doctrines van de groep dat de groep uiteindelijk een reputatie kreeg als een “cybercultuur” vorm van religieuze gedachtehervorming; tegen het midden van de jaren negentig was de groep teruggetrokken geworden, en identificeerden zij zichzelf met de bedrijfsnaam “Higher Source”, en gebruikten zij hun website om volgelingen te bekeren en te werven. Geruchten begonnen zich te verspreiden binnen de groep in de daaropvolgende jaren dat de komende komeet Hale-Bopp het geheim bevatte voor hun ultieme redding en opstijging naar het koninkrijk van de hemel.
Hedendaagse berichtgeving in de mediaEdit
Heaven’s Gate kreeg aandacht in Jacques Vallée’s boek Messengers of Deception (1979), waarin Vallée een ongebruikelijke openbare bijeenkomst beschreef die door de groep was georganiseerd. Vallée uitte in het boek vaak zijn bezorgdheid over de autoritaire politieke en religieuze opvattingen van contactgroepen, en Heaven’s Gate ontsnapte niet aan kritiek. Bekend bij de reguliere media (hoewel grotendeels genegeerd in de jaren ’80 en ’90), werd Heaven’s Gate bekender in UFO kringen, alsmede door een serie academische studies van socioloog Robert Balch.
In januari 1994 publiceerde de LA Weekly een artikel over de groep, toen bekend als “The Total Overcomers”. Richard Ford, die later een sleutelrol zou spelen bij de zelfmoord van de groep in 1997, ontdekte Heaven’s Gate door dit artikel en sloot zich uiteindelijk bij hen aan, waarbij hij zichzelf omdoopte tot Rio DiAngelo.
Coast to Coast AM presentator Art Bell behandelde de theorie van het “companion object” in de schaduw van Hale-Bopp in verschillende programma’s, al in november 1996; er is gespeculeerd of zijn programma’s over dit onderwerp hebben bijgedragen aan de groepszelfmoord van Heaven’s Gate maanden later, waarvan Knowledge Fight presentator Dan Friesen de schuld meer bij Courtney Brown dan bij Bell legt.
Louis Theroux nam contact op met de Heaven’s Gate groep tijdens het maken van een programma voor zijn BBC2 documentaire serie, Louis Theroux’s Weird Weekends, in begin maart 1997. In antwoord op zijn e-mail, kreeg Theroux te horen dat Heaven’s Gate niet kon deelnemen aan de documentaire omdat “op dit moment een project als dit een interferentie zou zijn met waar we ons op moeten concentreren.”
Massale zelfmoordEdit
In oktober 1996 begonnen leden van Ti’s clan een groot huis te huren dat ze “The Monastery” noemden, een 9.200 vierkante voet (850 m2) herenhuis gelegen bij 18341 Colina Norte (later veranderd in Paseo Victoria) in Rancho Santa Fe, Californië. Ze betaalden $7.000 per maand, contant. In dezelfde maand kocht de groep een buitenaardse ontvoeringsverzekering die tot vijftig leden zou dekken en $1 miljoen per persoon zou uitkeren (de polis dekte ontvoering, bevruchting of dood door buitenaardse wezens).
Op 19 en 20 maart 1997 nam Marshall Applewhite zichzelf op in Do’s Final Exit, sprekend over massale zelfmoord en “de enige manier om deze Aarde te evacueren”. Na te hebben beweerd dat een ruimteschip de komeet Hale-Bopp volgde en dat deze gebeurtenis de “afsluiting van de Hemelpoort” zou betekenen, haalde Applewhite 38 volgelingen over zich voor te bereiden op rituele zelfmoord zodat hun zielen aan boord van het veronderstelde ruimteschip konden gaan. Applewhite geloofde dat na hun dood een ongeïdentificeerd vliegend object (UFO) hun zielen zou meenemen naar een ander “bestaansniveau boven het menselijke”, dat hij beschreef als zowel fysiek als spiritueel. Om zichzelf te doden namen de leden fenobarbital gemengd met appelmoes of pudding en spoelden dat weg met wodka. Bovendien bonden ze plastic zakken om hun hoofd na inname van het mengsel om verstikking te veroorzaken. Alle 39 waren gekleed in identieke zwarte shirts en joggingbroeken, gloednieuwe zwart-witte Nike Decades sportschoenen, en armband patches met de tekst “Heaven’s Gate Away Team” (een van de vele voorbeelden van het gebruik door de groep van de nomenclatuur van het fictieve universum van Star Trek). Elk lid had een biljet van vijf dollar bij zich en drie kwartjes in zijn zak: dit was een verwijzing naar Huck Finn, waarin staat dat het vijf dollar en vijfenzeventig cent kost om met de staart van een komeet naar de hemel te rijden. Als een lid eenmaal dood was, schikte een levend lid het lichaam door de plastic zak van het hoofd van de persoon te verwijderen, gevolgd door het lichaam zo neer te leggen dat het netjes in zijn eigen bed lag, met gezichten en torso’s bedekt door een vierkante paarse doek voor privacy. In een interview met Harry Robinson zeiden de twee overlevende leden dat de identieke kleding werd gebruikt als uniform voor de massale zelfmoord om eenheid te vertegenwoordigen, terwijl de Nike Decades werden gekozen omdat de groep “een goede deal kreeg op de schoenen”. Applewhite was ook een fan van Nikes “en daarom werd van iedereen verwacht Nike’s te dragen en mooi te vinden” binnen de groep. Heaven’s Gate had ook een gezegde binnen de groep ‘Just Do it,’ dat de slogan van Nike gebruikte. Ze spraken Do uit als Doe, om Applewhite’s bijnaam weer te geven.
De 39 aanhangers, 21 vrouwen en 18 mannen in de leeftijd van 26 tot 72 jaar, zijn vermoedelijk in drie groepen gestorven gedurende drie opeenvolgende dagen, waarbij de overgebleven deelnemers opruimden na de dood van elke voorgaande groep.De zelfmoorden vonden plaats in groepen van vijftien, vijftien, en negen, tussen ongeveer 22 maart en 26 maart. Onder de doden was Thomas Nichols, broer van de actrice Nichelle Nichols, die vooral bekend is door haar rol als Uhura in de originele televisieserie van Star Trek. Leider Applewhite was het op twee na laatste lid dat stierf; twee mensen bleven na hem over en waren de enigen die zouden worden gevonden met zakken over hun hoofd en zonder paarse doeken die hun bovenhelften bedekten. Voor de laatste van de zelfmoorden, werden soortgelijke pakketten verzonden naar tal van Heaven’s Gate aangesloten (of voorheen aangesloten) personen, en ten minste één mediakanaal, de BBC-afdeling die verantwoordelijk was voor Louis Theroux’s Weird Weekends, waarvoor Heaven’s Gate eerder deelname had geweigerd.
Onder degenen op de lijst van ontvangers was Rio DiAngelo. Het pakje dat DiAngelo op de avond van 25 maart ontving, bevatte, net als andere verstuurde pakjes, twee VHS-videobanden, één met Do’s Final Exit, en de andere met de “afscheidsboodschappen” van volgelingen van de groep. Het bevatte ook een brief, waarin onder andere stond dat “we onze voertuigen hebben verlaten, net zoals we erin zijn gestapt”. Nadat DiAngelo zijn baas op de hoogte had gesteld van de inhoud van de pakketten, kreeg hij van hem een lift van Los Angeles naar het Heaven’s Gate-huis in Rancho Santa Fe, zodat hij de brief kon verifiëren. DiAngelo vond een achterdeur die opzettelijk was opengelaten om toegang te verlenen, en gebruikte een videocamera om op te nemen wat hij aantrof. Nadat hij het huis had verlaten, moedigde DiAngelo’s baas, die buiten had staan wachten, hem aan om de autoriteiten te bellen om hen op de hoogte te stellen van zijn ontdekking.
Het San Diego County Sheriff’s Department ontving op 26 maart om 15.15 uur een anonieme tip via het 911-systeem, waarin werd voorgesteld om “het welzijn van de bewoners te controleren”. Dagen na de zelfmoorden werd bekend dat deze beller DiAngelo was.
Beller: Ja, ik wil een anonieme tip doorgeven, met wie spreek ik?
Sherriff’s Department: Oke, dit gaat over wat?
Beller: Dit gaat over een massale zelfmoord, en ik kan u het adres geven…
– San Diego County 911 call, March 26, 1997, 3:15 p.m. PST
De hulpsheriff die als eerste op de oproep reageerde, ging het huis binnen via een zijdeur, zag tien lichamen, en werd bijna overvallen door een “penetrante geur”. (De lichamen waren al aan het ontbinden in de hete Californische lente.) Nadat een vluchtige zoektocht door twee hulpsheriffs niemand levend had aangetroffen, trokken beiden zich terug totdat een huiszoekingsbevel kon worden verkregen. Alle 39 lichamen werden uiteindelijk gecremeerd.
NasleepEdit
De gebeurtenis in Heaven’s Gate werd in de media breed uitgemeten als een voorbeeld van massale zelfmoord. Toen het nieuws bekend werd over de zelfmoorden en hun relatie met de komeet Hale-Bopp, werd de mede-ontdekker van de komeet, Alan Hale, in het verhaal betrokken. Hale’s telefoon “hield niet op met rinkelen de hele dag”. Hij antwoordde pas de volgende dag, toen hij op een persconferentie over het onderwerp sprak, maar pas nadat hij de details van het incident had onderzocht. In zijn toespraak op het Tweede Wereldcongres voor Sceptici in Heidelberg, Duitsland op 24 juli 1998:
Dr. Hale besprak de wetenschappelijke betekenis en de populaire overlevering van kometen en gaf een persoonlijk verslag van zijn ontdekking. Vervolgens hekelde hij de combinatie van wetenschappelijke ongeletterdheid, opzettelijke waanideeën, het bedrog van een radiopraatshow over een denkbeeldig ruimteschip dat de komeet volgde, en het bizarre verlangen van een sekte om op te stijgen naar een ander bestaansniveau, dat leidde tot de massale zelfmoorden in Heaven’s Gate.
Hale zei dat hij ruim voor Heaven’s Gate tegen een collega had gezegd:
‘We gaan waarschijnlijk een aantal zelfmoorden meemaken als gevolg van deze komeet.’ Het trieste is dat ik echt niet verbaasd was. Kometen zijn prachtige objecten, maar ze hebben geen apocalyptische betekenis. We moeten ons verstand gebruiken, onze rede.
Het nieuws over de 39 doden in Rancho Santa Fe was de aanleiding voor de copycat zelfmoord van een 58-jarige man die in de buurt van Marysville, Californië woonde. De man liet een briefje achter gedateerd 27 maart, waarop stond: “Ik ga op het ruimteschip met Hale-Bopp om bij hen te zijn die mij zijn voorgegaan,” en imiteerde enkele details van de Heaven’s Gate zelfmoorden zoals die tot op dat moment in de media waren gemeld. De man werd op 31 maart dood aangetroffen door een vriend, en had geen bekende connectie met Heaven’s Gate.
Minimaal drie voormalige leden van Heaven’s Gate stierven uiteindelijk zelf door zelfmoord in de maanden na de massale zelfmoord gebeurtenis. Op 6 mei 1997 deden Wayne Cooke en Chuck Humphrey een zelfmoordpoging in een hotel op een manier die vergelijkbaar was met die van de groep. Cooke stierf en Humphrey overleefde deze poging. Een ander voormalig lid, James Pirkey Jr., overleed door zelfmoord door een zelf toegebrachte schotwond op 11 mei. Humphrey, die zijn eerste zelfmoordpoging had overleefd, pleegde uiteindelijk zelfmoord in Arizona in februari 1998.
Twee voormalige leden, Marc en Sarah King uit Phoenix, Arizona onderhouden nog steeds de website van de groep, die nu een grote passage bevat die ingaat op de massale zelfmoord en de redenen daarvoor. De twee maken zichzelf niet bekend in interviews.