Expositie

Expositie Definitie

Wat is expositie? Hier is een snelle en eenvoudige definitie:

Expositie is de beschrijving of uitleg van achtergrondinformatie binnen een literair werk. Expositie kan betrekking hebben op personages en hun relatie tot elkaar, de setting of tijd en plaats van gebeurtenissen, evenals alle relevante ideeën, details, of historische context.

Enkele aanvullende belangrijke details over expositie:

• Schrijvers kunnen expositie op verschillende manieren in een verhaal introduceren, maar het komt in alle genres en stijlen van verhalen vertellen voor.
• De afzonderlijke stukjes achtergrondinformatie die schrijvers gebruiken om een expositie te maken, staan bekend als expository details.
• Het woord expositie komt van het Latijnse woord exponere, wat betekent uitzetten, tentoonstellen of uitleggen.
• Sommige mensen gebruiken de term “expositie” alsof het een slechte zaak is, waardoor de stroom van een verhaal onhandig wordt onderbroken met brokken achtergronddetail. Het is belangrijk om te begrijpen dat alle literatuur een soort van uiteenzetting bevat, en het kan ofwel goed gedaan worden (zodat je als lezer bijna niet beseft dat het gebeurt) of slecht (zodanig dat het de vaart of energie van het verhaal lamlendig verknoeit).

Uitspraak

Zo spreek je uit: ek-spuh-zih-shun

Uitleg

Klassieke sprookjes gebruiken vaak de woorden “er was eens” om uitleggende details te introduceren, zoals wie de hoofdpersonen zijn, waar het verhaal zich afspeelt, en wat het grote conflict of probleem van het verhaal zou kunnen zijn. Een expositie is niet altijd even gemakkelijk te herkennen, maar een vorm van expositie komt in bijna elk literair werk voor, en lezers vertrouwen meestal op expositie en achtergrondinformatie om context te geven aan de belangrijkste gebeurtenissen in een verhaal.

Expositie in lineaire vs. niet-lineaire Niet-lineaire vertellingen

In lineaire vertellingen (verhalen waarin de schrijver de gebeurtenissen beschrijft in de chronologische volgorde waarin ze plaatsvinden), geven schrijvers vaak het grootste deel van de uiteenzetting aan het begin van het verhaal, en voegen dan gedurende het verhaal extra details toe – bijvoorbeeld telkens als een nieuw personage, een nieuwe setting of een nieuw idee wordt geïntroduceerd. In niet-lineaire verhalen (verhalen die flashbacks bevatten of terug- en vooruitgaan in de tijd), is de kans groter dat schrijvers verhalende details over het hele verhaal verspreiden. Schrijvers kunnen ook spanning opbouwen door onthullende details achter te houden en ze later in het verhaal te onthullen.

Directe en indirecte uiteenzetting

Hoewel schrijvers veel verschillende technieken kunnen gebruiken om een uiteenzetting te creëren, zijn er twee hoofdvormen: directe en indirecte uiteenzetting.

• Directe uiteenzetting doet zich voor wanneer de verteller of een personage de actie van het verhaal kort onderbreekt of vertraagt om onthullende details te introduceren. Bijvoorbeeld, in het openingshoofdstuk van I Capture the Castle door Dodi Smith, de roman verteller maakt gebruik van directe expositie wanneer ze beschrijft haar zus als “bijna eenentwintig en zeer bitter met het leven.”
• Indirecte uiteenzetting vindt plaats wanneer de verteller of een personage details geeft die de lezer in staat stellen om belangrijke achtergrondinformatie af te leiden en geleidelijk een vollediger begrip van de wereld van het verhaal samen te stellen. Als een verteller bijvoorbeeld zegt dat een vrouw op haar nagels bijt en aan haar tas zit te frunniken, kan de lezer daaruit afleiden dat de vrouw nerveus is.

Het is handig om het onderscheid tussen directe en indirecte uiteenzetting te begrijpen, maar bedenk wel dat de meeste literaire werken een combinatie van zowel directe als indirecte uiteenzetting gebruiken om belangrijke informatie aan de lezer over te brengen. Hieronder bekijken we enkele van de belangrijkste technieken die schrijvers gebruiken om zowel een directe als een indirecte uiteenzetting te maken.

Proloog en Epiloog

Prologen en epilogen zijn twee hulpmiddelen die schrijvers kunnen gebruiken om een uiteenzetting te maken, waarbij ze lezers informatie geven die hen in staat stelt het verhaal of de thema’s van een literair werk beter te begrijpen.

• Een proloog is een korte inleiding tot een literair werk die context en achtergrondinformatie biedt voor het verhaal dat volgt, en die de belangrijkste gebeurtenissen van het verhaal kort kan samenvatten.
• Een epiloog is een gedeelte aan het eind van een literair werk dat de belangrijkste gebeurtenissen van het verhaal kan contextualiseren, overdenken en/of kort samenvatten, of dat de lezers informatie kan geven over wat er met personages is gebeurd na het einde van het hoofdverhaal.

Flashbacks en herinneringen

Schrijvers die hun verhaal in media res (midden in de actie) beginnen, gebruiken vaak flashbacks en herinneringen om belangrijke informatie over te brengen over gebeurtenissen die voor het begin van het verhaal hebben plaatsgevonden. In haar dystopische roman The Handmaid’s Tale, bijvoorbeeld, gebruikt Margaret Atwood de herinneringen van haar verteller om geleidelijk uit te leggen hoe een ultra-conservatieve sekte van het christendom de regering van de Verenigde Staten omverwierp en een repressief regime installeerde. Het gebruik van flashbacks is in dit geval een voorbeeld van een uiteenzetting in een niet-lineaire vertelling.

Gedachten van personages, dialoog en monoloog

Schrijvers kunnen ook de gedachten van personages gebruiken als een effectief hulpmiddel om uit te leggen wat ze denken. Hoewel dit vergelijkbaar is met het gebruik van de herinneringen van een personage om belangrijke informatie voor de lezer in te vullen, kunnen de gedachten van een personage in het huidige moment worden gebruikt om hun meningen en wereldbeeld aan te geven, relaties met andere personages, en kunnen ze de lezer zelfs belangrijke informatie geven over andere personages. Als een schrijver bijvoorbeeld wil laten zien dat een personage dat als caissière werkt ernaar verlangt muzikant te worden, zou hij iets kunnen schrijven als: “Ellen gaf de klant zijn wisselgeld en zuchtte. Kon ik maar een oefenruimte en een drummer vinden, dacht ze. Dit zou het jaar kunnen zijn dat we de band eindelijk weer bij elkaar krijgen.”

In theater en film worden de gedachten van personages vaak weergegeven door middel van een monoloog of dialoog. De woorden die personages spreken – in dialoog of monoloog – worden vaak gebruikt om zowel een directe als een indirecte uiteenzetting te geven, en kunnen belangrijke achtergrondinformatie aan de lezer overbrengen. Dialoog en monoloog zijn vooral belangrijk voor toneelschrijvers en scenarioschrijvers, omdat de meeste toneelstukken en films uitsluitend gebruik maken van een combinatie van visuele vertelling, dialoog en monoloog om de wereld van het verhaal en de personages te introduceren.

Media en In-Universe Media

Non-fictieschrijvers kunnen media citeren (zoals boeken, kranten, websites, tekstberichten, tijdschriften, brieven of e-mails) om belangrijke informatie direct aan de lezers over te brengen. Evenzo kunnen fictieschrijvers “in-universum media” gebruiken, d.w.z. vormen van media die bestaan binnen de wereld van een verhaal, om belangrijke gebeurtenissen in een context te plaatsen of achtergrondinformatie aan de lezer over te brengen. Mary Shelley’s roman Frankenstein vertelt het verhaal van Dr. Frankenstein en zijn monster bijvoorbeeld aan de hand van de brieven van een perifeer personage dat het verhaal aan zijn zus vertelt.

Soms gebruiken vertellers in-universum media om tegelijkertijd nieuwe informatie aan de lezer en aan een personage over te brengen. In Harry Potter and the Sorcerer’s Stone, bijvoorbeeld, ontdekken Harry en de lezer dat hij is toegelaten tot Zweinstein op hetzelfde moment: als hij eindelijk de toelatingsbrief te lezen krijgt. En in de hele Harry Potter-reeks wordt allerlei informatie aan Harry en de lezer doorgegeven via artikelen uit de tovenaarskrant De Dagelijkse Profeet.

Expositievoorbeelden

Expositievoorbeelden in de literatuur

Alle literatuur waarin een verhaal voorkomt, bevat een soort expositie. Als dat niet zo was, zouden de personages bestaan in een wereld zonder context, zonder geschiedenis of decor.

Expositie in Romeo en Julia van William Shakespeare

Shakespeare opent Romeo en Julia met een proloog, uitgesproken door een koor. Het begint als volgt:

Twee huishoudens, beide gelijk in waardigheid
In het schone Verona, waar we onze scène
Van oude wrok breken tot nieuwe muiterij,
Waar burgerlijk bloed burgerhanden onrein maakt.

Met deze proloog gebruikt Shakespeare een directe uiteenzetting om belangrijke achtergrondinformatie over te brengen. Hij vertelt het publiek dat het stuk zich afspeelt in Verona en gaat over twee ruziënde families die van gelijke stand zijn en evenveel schuld hebben aan de vete en de dood van burgers. De hele veertien regels tellende proloog onthult in feite zelfs het feit dat Romeo en Julia uiteindelijk zullen sterven: de hele plot, en het lot van de personages, wordt gegeven in de expositie van de proloog.

Expositie in Speak van Laurie Halse Anderson

Speak vertelt het verhaal van het eerste jaar van de middelbare school van een jong meisje genaamd Melinda, als ze worstelt met een depressie nadat haar iets vreselijks is overkomen op een feestje. Terwijl ze kerst viert met haar ouders, vertelt Melinda de lezer over haar strijd om haar geheim te verbergen:

Ik vertel het ze bijna, toen en daar. Tranen overspoelen mijn ogen. Ze hebben gemerkt dat ik heb geprobeerd te tekenen. Ze hebben het gemerkt. Ik probeer de sneeuwbal in mijn keel weg te slikken. Dit zal niet makkelijk worden. Ik weet zeker dat ze vermoeden dat ik op het feest was. Misschien hebben ze zelfs gehoord dat ik de politie heb gebeld.

Melinda vertelt haar vrienden, familie en zelfs de lezer pas later in de roman wat haar precies is overkomen, dus Anderson gebruikt een combinatie van directe en indirecte uiteenzettingen – waaronder flashbacks en Melinda’s gedachten – om de lezer geleidelijk aan duidelijk te maken waarom ze zich zo geïsoleerd en depressief voelt. In deze passage leert de lezer dat wat er op het feest gebeurde, Melinda ertoe bracht de politie te bellen.

Expositie in Pride and Prejudice van Jane Austen

In Pride and Prejudice gebruikt de verteller van Jane Austen een dialoog om Mrs. Bennet, hun relatie en hun verschillende opvattingen over het regelen van huwelijken voor hun dochters te introduceren:

“Een vrijgezelle man met een groot fortuin; vier- of vijfduizend per jaar. Wat een mooie zaak voor onze meisjes!”

“Hoezo? Hoe kan het hen beïnvloeden?”

“Mijn beste meneer Bennet,” antwoordde zijn vrouw, “hoe kunt u zo vermoeiend zijn! U moet weten dat ik erover denk dat hij met een van hen trouwt.”

“Is dat zijn ontwerp om zich hier te vestigen?”

“Ontwerp! Onzin, hoe kun je zo praten! Maar het is zeer waarschijnlijk dat hij verliefd wordt op een van hen, en daarom moet je hem bezoeken zodra hij komt.”

Dit gesprek is een indirecte uiteenzetting, die de lezer laat zien – zonder het direct uit te leggen – dat Mrs Bennet zich bezighoudt met het regelen van huwelijken voor haar dochters, en dat Mr Bennet een dodelijk gevoel voor humor heeft en ervan geniet om zijn vrouw te plagen.

Expositie in Howard’s End van E.M. Forster

Forster begint Howard’s End met een serie brieven van Helen aan haar zus Meg. Helen logeert bij familievrienden in een huis genaamd Howard’s End als ze de brief schrijft waarmee hoofdstuk 1 wordt afgesloten, die als volgt luidt:

Howard’s End, zondag. Liefste, liefste Meg, ik weet niet wat je zult zeggen: Paul en ik zijn verliefd, de jongere zoon die hier pas woensdag kwam.

Hoewel Helen en Paul hun relatie snel verbreken, geeft Helens liefdesverklaring de lezers (en Helens zus) belangrijke informatie die ze anders niet hadden geweten, en zet ze de actie van de roman in gang. Dit is een voorbeeld van het gebruik van “in-universe media” om een uiteenzetting te geven.

Expositie in popmuziek

Songs vertellen vaak verhalen, net als romans of andere literatuur dat doet. Hoewel niet alle liedjes verhalen vertellen die een expositie vereisen, bevatten de liedjes die dat wel doen vaak een expositie.

Expositie in We Are Never Getting Back Together van Taylor Swift

In de openingsregels van “We Are Never Getting Back Together,” zingt Taylor Swift:

Ik weet nog dat we het de eerste keer uitmaakten
Toen we zeiden: “Dit is het, ik heb er genoeg van,” ‘cause like
We hadden elkaar al een maand niet gezien
Toen zei je dat je ruimte nodig had. (Wat?)
Dan kom je weer langs en zegt,
“Schatje, ik mis je en ik zweer dat ik zal veranderen, vertrouw me.”
Houd je dat nog een dag vol?

Swift put uit herinneringen en gebruikt dialogen om vast te stellen dat zij en de persoon tot wie ze zich richt het meerdere keren hebben uitgemaakt en weer bij elkaar zijn gekomen. Deze uiteenzetting biedt context voor de resolutie die ze in het refrein bereikt: “nooit meer bij elkaar komen.”

Expositie in Hotline Bling van Drake

In de openingsregels van “Hotline Bling,” zingt Drake:

Je belde me vroeger op mijn mobiel
Late nachten als je mijn liefde nodig had

Deze regels, die deel uitmaken van het refrein van het nummer, stellen vast dat Drake zich richt tot een persoon met wie hij vroeger een relatie had. Ze geven ook context aan de gebeurtenissen en gevoelens die hij in de coupletten beschrijft.

Wat is de functie van expositie in de literatuur?

Expositie plaatst de lezer in de wereld van het verhaal: het bepaalt het “wie, wat, waar, wanneer,” en soms “waarom” van een plot. Afhankelijk van het doel van de schrijver en de stijl waarin hij schrijft, kan hij de uiteenzetting aan het begin van het verhaal plaatsen of geleidelijk in de tekst introduceren, vaak met het doel een mysterie te scheppen of spanning op te bouwen door belangrijke details achter te houden die belangrijke gebeurtenissen contextualiseren en het wereldbeeld of de beweegredenen van de personages verklaren. Dit kan het voordeel hebben dat het publiek wordt aangemoedigd te blijven lezen of kijken naarmate het verhaal zich ontvouwt.

In de journalistiek is het gebruikelijk een verhaal te beginnen met een “inleiding”, een zin die de belangrijkste gebeurtenis samenvat waarover het verhaal gaat. Telkens wanneer een nieuwe plaats, persoon of idee in het verhaal wordt geïntroduceerd, geeft de schrijver een korte toelichting. Journalisten gebruiken dit soort directe uiteenzetting omdat nieuwsverslaggeving bedoeld is om lezers belangrijke informatie te geven op een duidelijke, directe en beknopte manier.

Andere nuttige bronnen voor uiteenzetting

• Een gids voor het schrijven van een uiteenzetting in de literatuur: Bekroond auteur Rachel Simon biedt een schrijver perspectief op het gebruik van directe en indirecte uiteenzetting.
• Een gids voor uiteenzetting in film: Advies over hoe je expositie in film kunt verwerken.
• 18 Geniale Stukken van Film Expositie: Een lijst die goede voorbeelden geeft van de verschillende manieren waarop sommige regisseurs expositie in hun films hebben verwerkt.