Salvador Dalí, “De volharding van het geheugen”, 1931 Dit bericht kan links bevatten die zijn gekoppeld aan partners. Als u een aankoop doet, kan My Modern Met een affiliate commissie verdienen. Lees onze openbaarmaking voor meer informatie.
Met zijn vreemde onderwerp en droomachtige sfeer is Salvador Dalí’s schilderij De volharding van het geheugen een bekend symbool van het surrealisme geworden. Het meesterwerk met de smeltende klokken, geschilderd tijdens de door Dada geïnspireerde beweging, belichaamt de gevoeligheden die het experimentele en excentrieke genre definiëren.
Om de plaats van het iconische werk in de kunstgeschiedenis te contextualiseren, moet men de unieke invloeden ervan begrijpen, de symbolische inhoud onderzoeken, en de avant-gardistische benadering van de kunstenaar bij de creatie waarderen.
Kunsthistorische context
De Persistentie van het geheugen werd geschilderd in 1931, op het hoogtepunt van de surrealistische beweging. In deze tijd verkenden vernieuwende kunstenaars in hun werk ideeën van het automatisme en het zelfbewustzijn. Deze experimentele benadering van kunst culmineerde in een tendens naar eigenaardige onderwerpen die dromen oproepen en percepties uitdagen.
Salvador Dalí en Man Ray in Parijs, 1934 (Foto: Carl Van Vechten / Library of Congress)
Als sleutelfiguur van de beweging verdiepte Salvador Dalí zich diep in deze artistieke denkwijze, die hij als revolutionair en bevrijdend beschouwde. “Surrealisme is destructief,” legde hij uit, “maar het vernietigt alleen wat het beschouwt als kluisters die onze visie beperken.”
Toen Dalí De volharding van het geheugen schilderde, werd zijn artistieke praktijk geleid door de eigenaardige “paranoia-kritische methode.” Deze techniek, die de kunstenaar in 1930 ontwikkelde, berust op zelf opgewekte paranoia en hallucinaties om een kunstwerk mogelijk te maken. Deze methode speelde met name een rol bij de creatie van Dalí’s “handgeschilderde droomfoto’s”, een verzameling werken die stilistisch geworteld zijn in het realisme maar onrealistisch zijn qua onderwerp.
Surrealistisch Symbolisme
Hoewel het zich afspeelt in een realistisch weergegeven landschap, heeft De volharding van het geheugen een bizar onderwerp dat doet denken aan een droom. Hoewel de werkelijke inspiratie achter de scène ter discussie staat (kunsthistorici herinneren aan Einsteins theorie; Dalí noemde op komische wijze Camembert-kaas), is de vreemde iconografie van het schilderij kenmerkend voor de surrealistische beweging.
Smeltende klokken
Een stel smeltende klokken – of “zachte horloges”, zoals veel surrealisten ze hebben genoemd – is verspreid over de compositie te zien. Deze fascinerende uurwerken lijken hun integriteit te hebben verloren, omdat ze slap over een boomtak zijn gedrapeerd of van een onduidelijk platform glijden. Een enkel zakhorloge, dat gesloten blijft, behoudt zijn structuur, hoewel een leger mieren de kast onheilspellend bedekt.
Anthropomorfe vorm
Het meest verbijsterende deel van de scène is misschien wel een antropomorfe massa die op de grond ligt uitgestrekt. Deze op een gezicht lijkende figuur zou een zelfportret van de kunstenaar zijn. Deze interpretatie is passend, aangezien Dalí bekend staat om zowel zijn onconventionele zelfportretten, zoals Zacht zelfportret met gegrilde bacon, als zijn unieke afbeeldingen van niet-menselijke gezichten, zoals de figuur in zijn schilderij Slaap.
“Zacht zelfportret met gegrilde bacon,” 1941
Bekend landschap
Hoewel het rotslandschap op de achtergrond van het schilderij op een onduidelijke natuurlijke formatie lijkt, is het in werkelijkheid geïnspireerd op Dalí’s geboorteland Catalonië. De kliffen aan de kust stellen Cap de Creus voor, een schiereiland in de buurt van het huis van de kunstenaar.
Extra wordt aangenomen dat de driehoekige schaduw die over het doek lijkt te kruipen, wordt geworpen door de berg Pani, een berg in de buurt van het geliefde zomerhuis van de Dalí-familie. Een verwijzing naar deze bergtop duikt ook op in Gezicht op Cadaqués met schaduw van de berg Paní, een vroeg Dalí-schilderij dat een idyllisch mediterraan stadje toont vanaf de top van de berg Pani.
