En met uw Geest

Hoewel de bisschoppen nog over vele en complexe elementen van de vertaling moeten beslissen, is de vertaling van verschillende zinsneden in de misorde al eerder vastgesteld in de instructie Liturgiam authenticam. Daaronder zijn “bepaalde uitdrukkingen die behoren tot het erfgoed van de gehele of van een groot deel van de oude Kerk, alsmede andere die deel zijn gaan uitmaken van het algemene menselijke patrimonium…”. Daarom moet het antwoord Et cum spiritu tuo “gerespecteerd worden door een zo letterlijk mogelijke vertaling.” 1 Commentaren voor een populair begrip van deze twee elementen van de Liturgie worden hier gegeven en mogen vrijelijk worden gereproduceerd met de gebruikelijke copyright-erkenning door onze lezers.

En cum spiritu tuo

Misschien wel de meest voorkomende dialoog in de Liturgie van de Romeinse Ritus bestaat uit de groet: Dominus vobiscum et cum spiritu tuo. Sinds 1970 wordt dit vertaald als: De Heer zij met u. En ook met u. Als onderdeel van de herziening van de vertaling van het Romeins Missaal, die nu plaatsvindt, is de vertaling van deze dialoog herzien, zodat er komt te staan: De Heer zij met u. En met uw geest.

Omdat het duidelijk is dat de verandering in “en met uw geest” een belangrijke en brede verandering is in een reeds lang bestaande liturgische praktijk, worden de volgende vragen gesteld om de redenen voor de verandering en de betekenis van de dialoog zelf te verduidelijken.

1. Waarom is het antwoord et cum spiritu tuo vertaald als en met uw geest?
   De hertaling was nodig omdat het een correctere weergave is van et cum spiritu tuo. Recente geleerden hebben de noodzaak ingezien van een nauwkeuriger vertaling die de volledige betekenis van de Latijnse tekst kan weergeven.
2. Hoe zit het met de andere grote talen? Moeten zij hun vertalingen veranderen?
   Nee. Het Engels is de enige grote taal van de Romeinse ritus die het woord spiritu niet heeft vertaald. De Italiaanse (E con il tuo spirito), Franse (Et avec votre esprit), Spaanse (Y con tu espíritu) en Duitse (Und mit deinem Geiste) vertalingen van 1970 hebben allemaal het Latijnse woord spiritu nauwkeurig vertaald.
3. Heeft de Heilige Stoel zich ooit over deze vraag gebogen?
   In 2001 publiceerde de Congregatie voor de Goddelijke Aanbidding en de Discipline van de Sacramenten een instructie getiteld, Liturgiam authenticam, met als ondertitel, On the Use of Vernacular Languages in the Publication of the Books of the Roman Liturgy. De instructie schrijft specifiek voor dat: “Bepaalde uitdrukkingen die behoren tot het erfgoed van de gehele of van een groot deel van de oude Kerk, alsmede andere die deel zijn gaan uitmaken van het algemeen menselijk patrimonium, moeten worden gerespecteerd door een zo letterlijk mogelijke vertaling, zoals bijvoorbeeld de woorden van het antwoord van het volk Et cum spiritu tuo, of de uitdrukking mea culpa, mea culpa, mea maxima culpa in de Akte van Boete van de misorde.” 2
4. Waar komt deze dialoog vandaan?
   Het antwoord et cum spiritu tuo komt voor in de liturgieën van zowel Oost als West, vanaf de vroegste dagen van de Kerk. Een van de eerste voorbeelden van het gebruik ervan is te vinden in de Traditio Apostolica van de heilige Hippolytus, gecomponeerd in het Grieks rond AD 215.
5. Hoe wordt deze dialoog gebruikt in de Liturgie?
   De dialoog wordt alleen gebruikt tussen de priester en het volk, of in uitzonderlijke gevallen, tussen de diaken en het volk. De groet wordt in de Romeinse Liturgie nooit gebruikt tussen een niet-geordineerde persoon en de verzamelde vergadering.
6. Wat bedoelt de priester als hij zegt “De Heer zij met u”?
   Door het volk te begroeten met de woorden “De Heer zij met u”, spreekt de priester zijn verlangen uit dat de dynamische activiteit van Gods geest wordt gegeven aan het volk van God, zodat zij het werk kunnen doen dat God hun heeft toevertrouwd om de wereld te veranderen.
7. Wat bedoelt het volk als het antwoordt “en met uw geest”?
   De uitdrukking et cum spiritu tuo is alleen gericht tot een gewijde bedienaar. Sommige geleerden hebben gesuggereerd dat spiritu verwijst naar de gave van de geest die hij bij zijn wijding heeft ontvangen. In hun antwoord verzekert het volk de priester van dezelfde goddelijke bijstand van Gods geest en, meer in het bijzonder, hulp voor de priester om de charismatische gaven die hem bij de wijding werden gegeven te gebruiken en zo zijn profetische functie in de Kerk te vervullen.
8. Welke verdere lectuur zou u over deze dialoog kunnen aanbevelen?

   Voor degenen die deze kwestie vanuit een meer wetenschappelijk perspectief willen benaderen, zouden zij

9. • J.A. Jungmann, S.J., De mis van de Romeinse ritus: oorsprong en ontwikkeling, trans. F.A. Brunner C.Ss.R. (Westminster, MD: Christian Classics, 1986), 363.
   • Michael K. Magee, De liturgische vertaling van het antwoord “Et cum spiritu tuo”: Communio 29 (voorjaar 2002) 152-171.
   • W.C. van Unnik, “Dominus Vobiscum:” De achtergrond van een liturgische formule: A.J.B. Higgins (ed.), New Testament Essays (Manchester, University Press, 1959) 270-305.

1Liturgiam authenticam, no. 56.

2 Liturgiam authenticam, no. 56