In 1955 werd Emmett Till – een 14-jarige Afro-Amerikaan die vanuit Chicago Mississippi bezocht – vermoord nadat hij naar een blanke vrouw had gefloten. Zijn moeder stond erop dat haar zoon in een met glas bedekte kist werd gelegd, zodat de wereld zijn geslagen lichaam kon zien. De moord op Till werd een verzamelpunt voor de burgerrechtenbeweging, en zijn familie schonk onlangs de kist waarin hij was begraven aan het Smithsonian’s National Museum of African American History and Culture. Till’s neef Simeon Wright, 67, die bij hem was op de avond dat hij werd ontvoerd en vermoord, sprak met Abby Callard van het tijdschrift.
Hoe was Emmett?
Hij hield ervan grappen te vertellen en vond het heerlijk als mensen hem grappen vertelden. Op school kon hij het brandalarm laten afgaan om uit de klas te komen. Voor hem zou dat grappig zijn. We kwamen erachter dat wat voor ons gevaarlijk was, voor hem grappig was. Hij had echt geen gevoel voor gevaar.
Wat er in de winkel is gebeurd tussen Emmett en Carolyn Bryant is omstreden, maar wat herinnert u zich nog?
We zijn die avond naar de winkel gegaan. Mijn neef die met Emmett uit Chicago kwam, ging eerst de winkel in, en Emmett ging achter hem aan de winkel in. Dus Wheeler kwam naar buiten, en Maurice stuurde me naar binnen om bij hem te zijn en ervoor te zorgen dat hij niets verkeerds zou zeggen. Hij was daar minder dan een minuut alleen. Gedurende die tijd weet ik niet wat hij zei, maar toen ik binnen was, zei hij niets tegen haar. Hij had geen tijd, ze stond achter de toonbank, dus hij sloeg zijn armen niet om haar heen of iets dergelijks. Terwijl ik daar was zei hij niets. Maar, nadat we de winkel verlieten, we liepen samen naar buiten, ze kwam naar buiten en ging naar haar auto. Toen ze naar haar auto liep, floot hij naar haar. Dat is wat haar zo bang maakte. Het enige wat ik hem heb zien doen, was dat hij floot.
Omdat hij uit Chicago kwam, denkt u dat Emmetts onbekendheid met het Zuiden tijdens het Jim Crow-tijdperk heeft bijgedragen aan wat er is gebeurd?
Het zou de reden kunnen zijn dat hij het heeft gedaan, omdat hij was gewaarschuwd om zoiets niet te doen, hoe hij zich moest gedragen. Ik denk dat hij probeerde indruk op ons te maken. Hij zei: “Jullie zijn misschien bang om zoiets te doen, maar ik niet.” Nog iets. Hij kende het gevaar echt niet. Hij had geen idee hoe gevaarlijk dat was; want toen hij onze reactie zag, werd hij ook bang.
Je lag in hetzelfde bed als Emmett toen de twee mannen hem kwamen halen, toch?
Ja, toen ze die nacht kwamen, die zondagochtend, lagen hij en ik in hetzelfde bed. Ik was de eerste die wakker werd, omdat ik het lawaai en het harde praten hoorde. De mannen dwongen me weer te gaan liggen en bevolen Emmett op te staan en zijn kleren aan te trekken. Gedurende die tijd had ik geen idee wat er aan de hand was. Al snel kwam mijn moeder binnen en smeekte hen om Emmett niet mee te nemen. Op dat moment bood ze hen geld aan. Eén van de mannen, Roy Bryant, aarzelde een beetje bij het idee, maar J.W. Milam, hij was een gemene vent. Hij was de man met het pistool en de zaklamp, hij wilde het niet horen. Hij ging door met Emmett zijn kleren aan te laten trekken. Toen Emmett aangekleed was, marcheerden ze hem het huis uit naar een vrachtwagen die buiten stond te wachten. Toen ze bij de truck kwamen, vroegen ze aan de persoon in de truck: “Is dit de juiste jongen?” Een vrouwenstem antwoordde van wel.
U was aanwezig bij het proces. Was u verrast dat de moordenaars werden vrijgesproken?
Ik was geschokt. Ik verwachtte een schuldigverklaring. Ik ben nog steeds geschokt. Ik geloof oprecht dat als ze die mannen 54 jaar geleden hadden veroordeeld, Emmetts verhaal niet in de krantenkoppen zou hebben gestaan. We zouden het nu al vergeten zijn.
Jouw familie verliet Mississippi na het proces, toch?
Mijn moeder vertrok diezelfde avond. Ze verliet dat huis, ze verliet Mississippi niet, ze verliet dat huis en ging naar een plaats genaamd Sumner, waar ze de rechtszaak hadden. Haar broer woonde in Sumner, en ze bleef daar tot zijn lichaam werd gevonden. Ze zat op dezelfde trein die zijn lichaam terugbracht naar Chicago. We vertrokken, mijn vader en mijn twee broers, de zaterdag, de maandag na het vonnis. Het vonnis kwam op een vrijdag, geloof ik, die maandag zaten we in de trein op weg naar Chicago.
Waarom bent u weggegaan?
Mijn moeder was zo bang en mijn vader kon daar op geen enkele manier meer wonen. Na het vonnis was mijn vader zo teleurgesteld. Hij had genoeg van Mississippi. Hij had gehoord van dingen zoals dit die Afrikaanse Amerikanen overkomen, maar er was hem nog nooit zoiets overkomen – slachtoffer uit de eerste hand van racisme en het Jim Crow systeem. Hij zei dat het genoeg was. Hij wilde gewoon niets meer met Mississippi te maken hebben.
Hoe dachten u en de rest van uw familie over de beslissing van Emmetts moeder om de begrafenis in een open kist te houden?
Wel, een open kist is gebruikelijk in de Afro-Amerikaanse traditie. Maar één van de redenen dat ze de kist niet open wilden doen, was vanwege de stank, vanwege de geur. Ze ontwierpen de kist met het glas er overheen en zo. Ze zei het zelf, ze wilde dat de wereld zag wat die mannen met haar zoon hadden gedaan, omdat niemand het zou geloven als ze de foto niet hadden gezien of de kist niet hadden gezien. Niemand zou het geloofd hebben. En toen ze zagen wat er gebeurd was, motiveerde dit veel mensen die, wat wij noemen, “op de schutting stonden” tegen racisme. Het moedigde hen aan om de strijd aan te gaan en er iets aan te doen. Daarom zeggen velen dat dit het begin was van het tijdperk van de burgerrechten. Uit ervaring kun je daaraan toevoegen, wat ze daarmee bedoelen is dat we als volk, Afro-Amerikanen, altijd al vochten voor onze burgerrechten, maar nu hadden we de hele natie achter ons. Blanken, Joden, Italianen en Ieren mengden zich in de strijd en zeiden dat racisme verkeerd was.
Hoe is de kist beschikbaar gekomen?
In 2005 moesten we Emmett’s lichaam opgraven. De staat Mississippi wilde de zaak niet heropenen, tenzij we konden bewijzen dat het lichaam dat op de begraafplaats begraven was, van Emmett was. De wet verbood ons om de kist terug in het graf te plaatsen, dus moesten we hem in een nieuwe kist begraven. We hebben deze kist apart gezet om hem te bewaren, want de begraafplaats was van plan om een gedenkteken voor Emmett en zijn moeder te maken. Ze zouden zijn moeder verhuizen en de kist tentoonstellen. Maar zie je wat er gebeurde, iemand nam het geld en gooide de kist weg in de schuur.
Hoe kwam je achter de kist?
Een radiopersoonlijkheid belde me rond zes uur ’s ochtends om me er vragen over te stellen. Ze waren op de hoogte van wat er op de begraafplaats gebeurde. Ik vertelde hem wat er met de kist zou gebeuren. Hij bleef me maar vragen stellen en ik zei: “Wacht even, laat me even gaan kijken. Ik weet niet wat er aan de hand is. Laat me naar het kerkhof gaan om antwoorden te krijgen, om uit te zoeken wat daar aan de hand is.” Toen zag ik dat de kist in de schuur achteruitging. De laatste keer dat mijn neef de kist zag, stond hij in het gebouw, geconserveerd. We weten niet wie het naar de schuur heeft verplaatst, maar ik kreeg de kans om het te zien, het was gewoon verschrikkelijk de manier waarop ze het hadden weggegooid zonder ons zelfs te informeren. Ze hadden de familie kunnen bellen, maar dat hebben ze niet gedaan.
Waarom heeft u besloten de kist aan het Smithsonian te schenken?
Dat we de kist aan het Smithsonian hebben geschonken, ging onze stoutste dromen te boven. We hadden geen idee dat het zo hoog zou oplopen. We wilden het bewaren, we wilden het schenken aan een museum voor burgerrechten. Smithsonian, ik bedoel dat is de top van de lijn. Het kwam niet eens in ons op dat het daarheen zou gaan, maar toen ze er interesse in toonden, waren we dolblij. Ik bedoel, mensen zullen van over de hele wereld komen. En ze gaan deze kist bekijken, en ze gaan vragen stellen. “Wat is het doel ervan?” En dan zullen hun moeders of vaders of een curator, wie hen ook door het museum leidt, hen het verhaal beginnen uit te leggen, wat er met Emmett gebeurd is. Wat hij deed in Mississippi en hoe het hem zijn leven kostte. En hoe een racistische jury wist dat deze mannen schuldig waren, maar ze toch vrijuit gingen. Ze krijgen een kans om het verhaal te horen, dan kunnen ze… misschien, veel van deze jonge kinderen zullen misschien, hun leven wijden aan de rechtshandhaving of iets dergelijks. Ze gaan erop uit en doen hun best om de kleine jongens te helpen die zichzelf niet kunnen helpen. Want in Mississippi, in 1955, hadden we niemand om ons te helpen, zelfs de wetshandhavers niet. Niemand om ons te helpen. Ik hoop dat dit onze jongere generatie zal inspireren om elkaar te helpen.
Welke gevoelens ervaart u als u vandaag de kist ziet?
Ik zie iets dat het object van de onvoorwaardelijke liefde van een moeder bevatte. En dan zie ik een liefde die werd onderbroken en verbrijzeld door rassenhaat zonder reden. Het roept herinneringen op die sommigen graag zouden vergeten, maar vergeten is het leven zelf ontkennen. Want als je ouder wordt, zul je ontdekken dat het leven doorspekt is met herinneringen. Je gaat praten over de goede oude tijd. Als je 50 wordt, ga je praten over je tienertijd. Je gaat luisteren naar muziek uit je tienertijd. Je hoeft me niet te geloven, vertrouw me maar. Ik heb het niet over wat ik in een boek heb gelezen. Ik heb het over wat ik al heb meegemaakt. Het brengt ons ook in herinnering waar we geweest zijn en waar we nu zijn en waar we naar toe gaan. Mensen kijken naar deze kist en zeggen: “Wil je me vertellen dat dit in Amerika is gebeurd?” En wij zullen een deel van de artefacten uit die tijd hebben om hen te bewijzen dat dingen zoals dit gebeurden in Amerika. Net als de Burgeroorlog. Door de geschiedenissen van de Burgeroorlog. Zelfs vandaag lijkt het me onmogelijk dat de Burgeroorlog in Amerika plaatsvond. Hier heb je blanke vaders en zonen die tegen elkaar vechten. Moeders en dochters die tegen elkaar vochten omdat de één slavernij verkeerd vond en de ander vond dat het goed was. En ze begonnen elkaar daarvoor te vermoorden. Dat is moeilijk te geloven voor mij, maar ik zie de beelden. Ik zie de standbeelden van de soldaten, de Unie soldaten en de Geconfedereerde soldaten, en het helpt ons om het verleden te geloven. Deze kist zal miljoenen helpen te begrijpen en te geloven dat racisme, het Jim Crow-systeem, in 1955 nog springlevend was in Amerika.
Wat hoopt u voor de kist?
Wel, ik hoop, ik weet één ding, dat hij meer zal spreken dan foto’s, boeken of films, want deze kist is het beeld zelf van wat er op deze foto’s is geschreven of afgebeeld. Ik hoop dat het mensen aan het denken zet: “Als ik daar in 1955 was geweest, zou ik alles hebben gedaan om die familie te helpen.” Als het maar die ene gedachte bij iemand zou oproepen, zou dat genoeg zijn, want dan zouden ze erop uitgaan en hun medemens helpen, hun gemeenschap en de kerk en de school, waar dan ook. We hebben, weet je, ik had een paar maanden geleden een jonge man, 14 jaar oud, die zelfmoord pleegde vanwege pestkoppen op zijn school. Als het maar die ene emotie kan oproepen, dat “als ik daar was geweest, ik je geholpen zou hebben.” Dat is alles wat ik wil.
Op welke manieren vind je dat Emmetts verhaal vandaag de dag nog steeds relevant is?
Weet je, het is verbazingwekkend dat hij nog steeds relevant is. Zoals ik in het begin al zei, komt dat door de uitspraak van de jury. Als de jury schuldig had geoordeeld, zou Emmett vergeten zijn. Maar het laat de mensen zien dat als we wetteloosheid laten voortduren, als we niets doen om diegenen te straffen die de wet overtreden, dat het dan erger wordt. Het zal erger worden. En we kunnen terugkijken en zeggen, kijk wat er met Emmett gebeurd is. Hij werd zonder reden vermoord, en de verantwoordelijken deden er niets aan. Waar je dat ook hebt, in welke stad je dat ook hebt, het kan in Washington zijn, het kan in New York zijn, waar je moord en misdaad hebt en de mensen doen er niets aan, het zal toenemen en je samenleving vernietigen.
Wright’s boek, Simeon’s Story: An Eyewitness Account of the Kidnapping of Emmett Till (Lawrence Hill Books) komt in januari 2010 uit.
