Edward Snowden, een voormalig medewerker van de CIA, heeft eind mei de VS verlaten nadat hij details over uitgebreide internet- en telefoonobservatie door de Amerikaanse inlichtingendienst naar de media had gelekt. Snowden, die tijdelijk asiel heeft gekregen in Rusland, wordt beschuldigd van spionage vanwege zijn daden.
Nu het schandaal zich verbreedt, kijkt BBC News naar de lekken die de Amerikaanse spionageactiviteiten aan het licht brachten.
US spy agency ‘collects phone records’
Het schandaal brak begin juni 2013 uit toen de krant The Guardian meldde dat de Amerikaanse National Security Agency (NSA) de telefoongegevens verzamelde van tientallen miljoenen Amerikanen.
De krant publiceerde het geheime gerechtelijk bevel dat telecombedrijf Verizon opdroeg al zijn telefoongegevens aan de NSA te overhandigen op een “voortdurende dagelijkse basis”.
Dit bericht werd gevolgd door onthullingen in zowel de Washington Post als de Guardian dat de NSA rechtstreeks de servers van negen internetbedrijven, waaronder Facebook, Google, Microsoft en Yahoo, heeft afgeluisterd om online communicatie te volgen in een surveillanceprogramma dat bekend staat als Prism.
Brits elektronische afluisterbureau GCHQ werd ook beschuldigd van het verzamelen van informatie over de online bedrijven via Prism.
Kort daarna onthulde de Guardian dat ex-CIA systeemanalist Edward Snowden achter het lekken over de Amerikaanse en Britse surveillanceprogramma’s zat.
Hij is in de VS aangeklaagd wegens diefstal van overheidseigendommen, het zonder toestemming doorgeven van nationale defensie-informatie en het opzettelijk doorgeven van geclassificeerde communicatie-inlichtingen.
Britse spionage-instelling ‘tapt glasvezelkabels af’
Het GCHQ-schandaal werd op 21 juni groter toen de Guardian meldde dat de Britse spionage-instelling glasvezelkabels aftapte die wereldwijde communicatie vervoeren en enorme hoeveelheden gegevens deelde met de NSA, haar Amerikaanse tegenhanger.
De krant onthulde dat het documenten van Edward Snowden had verkregen waaruit bleek dat de GCHQ operatie, met de codenaam Tempora, al 18 maanden aan de gang was.
GCHQ kon bogen op een grotere gegevensverzameling dan de VS, door 200 glasvezelkabels af te tappen waardoor het tot 600 miljoen communicaties per dag in de gaten kon houden, aldus het rapport.
De informatie over internet- en telefoongebruik werd naar verluidt 30 dagen lang opgeslagen om te worden gezeefd en geanalyseerd.
Hoewel GCHQ de wet niet overtrad, suggereerde de Guardian dat de bestaande wetgeving wel erg ruim werd toegepast om zo’n grote hoeveelheid gegevens te kunnen verzamelen.
GCHQ en NSA die Italiaanse telefoongesprekken en internetverkeer afluisterden, werd op 24 oktober gemeld door het Italiaanse weekblad L’Espresso. De onthullingen waren afkomstig van Edward Snowden.
Het doelwit zouden drie onderzeese kabels met terminals in Italië zijn geweest. De Italiaanse premier Enrico Letta noemde de aantijgingen “onvoorstelbaar en onacceptabel” en zei de waarheid te willen achterhalen.
VS ‘hackt Chinese netwerken’
Nadat hij naar Hongkong was gevlucht, vertelde Edward Snowden aan de South China Morning Post dat de NSA wereldwijd meer dan 61.000 hack-operaties had geleid, waaronder veel in Hongkong en op het Chinese vasteland.
Hij zei dat de Chinese universiteit, overheidsfunctionarissen en bedrijven tot de doelwitten in Hong Kong behoorden.
“We hacken netwerk-backbones – in feite enorme internetrouters – die ons toegang geven tot de communicatie van honderdduizenden computers zonder dat we ze allemaal hoeven te hacken,” zou Snowden hebben gezegd.
EU-kantoren ‘afgeluisterd’
Op 29 juni doken er beschuldigingen op dat de NSA ook kantoren van de Europese Unie in de VS en Europa had bespioneerd, volgens het Duitse tijdschrift Der Spiegel.
Het tijdschrift zei dat het gelekte NSA-documenten had gezien waaruit bleek dat de VS interne computernetwerken van de EU in Washington en in het VN-kantoor van de 27 lidstaten in New York hadden bespioneerd.
The paper added that it had been shown the “top secret” files by Edward Snowden.
One document dated September 2010 explicitly named the EU representation at the UN as a “location target”, Der Spiegel wrote.
De bestanden suggereerden naar verluidt dat de NSA ook een elektronische afluisteroperatie had uitgevoerd in een gebouw in Brussel, waar de Raad van Ministers van de EU en de Europese Raad waren gevestigd.
Het is niet bekend welke informatie Amerikaanse spionnen zouden hebben verkregen. Maar waarnemers zeggen dat details over Europese standpunten over handel en militaire zaken nuttig kunnen zijn voor degenen die betrokken zijn bij de onderhandelingen tussen de VS en de EU.
Telefoongesprekken van Merkel ‘afgeluisterd’
De Duitse regering heeft op 24 oktober de Amerikaanse ambassadeur ontboden – een zeer ongebruikelijke stap – nadat Duitse media hadden gemeld dat de NSA de mobiele telefoon van bondskanselier Angela Merkel had afgeluisterd.
De beschuldigingen beheersten een EU-top, waarbij mevrouw Merkel een volledige verklaring eiste en waarschuwde dat het vertrouwen tussen bondgenoten zou kunnen worden ondermijnd. Ze besprak de zaak telefonisch met de Amerikaanse president Barack Obama. Hij verzekerde haar dat haar gesprekken nu niet werden afgeluisterd en dat dit in de toekomst ook niet zou gebeuren. Maar het Witte Huis ontkende niet dat haar telefoon in het verleden is afgeluisterd.
Duitsers zijn erg gevoelig geworden voor privacykwesties door de bewaking door de geheime politie in het verleden – of die nu nazistisch of communistisch was. Mevrouw Merkel groeide op in het voormalige Oost-Duitsland, waar de Stasi miljoenen burgers bespioneerde.
De Franse president Francois Hollande heeft intussen zijn verontrusting uitgesproken over berichten dat miljoenen Franse telefoongesprekken door de VS werden afgeluisterd.
The Guardian meldde later dat de NSA de telefoons van 35 wereldleiders had afgeluisterd nadat ze hun nummers van een andere Amerikaanse regeringsfunctionaris hadden gekregen. Ook hier was Edward Snowden de bron van het bericht.
Embassades ‘onder toezicht’
In totaal 38 ambassades en missies zijn het ‘doelwit’ geweest van Amerikaanse spionageoperaties, volgens een geheim dossier dat is uitgelekt naar de Guardian.
Landen die het doelwit waren, waren onder meer Frankrijk, Italië en Griekenland, evenals Amerika’s niet-Europese bondgenoten als Japan, Zuid-Korea en India, meldde de krant op 1 juli.
EU-ambassades en missies in New York en Washington zouden ook in de gaten worden gehouden.
Het dossier zou “een buitengewone reeks” spionagemethoden hebben gedetailleerd die zijn gebruikt om berichten te onderscheppen, waaronder afluisterapparatuur, gespecialiseerde antennes en afluisterapparatuur.
Het Guardian-rapport noemde ook codenamen van vermeende operaties tegen de Franse en Griekse missies bij de VN, evenals de Italiaanse ambassade in Washington.
De Amerikaanse minister van Buitenlandse Zaken John Kerry zei dat activiteiten om de nationale veiligheid te beschermen “niet ongebruikelijk” zijn in internationale betrekkingen.
Latijns-Amerika ‘in de gaten gehouden’
De bondgenoten van de VS in Latijns-Amerika waren woedend na onthullingen in de Braziliaanse krant O Globo op 10 juli dat de NSA een bewakingsprogramma op continentaal niveau uitvoerde.
De krant citeerde uitgelekte documenten waaruit bleek dat de NSA, in ieder geval tot 2002, de operatie uitvoerde vanaf een basis in Brasilia, waarbij webverkeer en details van telefoongesprekken uit de hele regio in beslag werden genomen.
Amerikaanse agenten werkten blijkbaar samen met Braziliaanse telecombedrijven om olie- en energiebedrijven, buitenlandse bezoekers aan Brazilië en belangrijke spelers in Mexico’s drugsoorlogen te bespioneren.
Mexico, Brazilië, Colombia en Chili eisten allemaal antwoorden van de VS.
Maar de onthullingen over Latijns-Amerika bleven komen, en in september kwamen meer specifieke claims naar buiten dat e-mails en telefoongesprekken van de presidenten van Mexico en Brazilië waren onderschept.
Ook hadden de VS het Braziliaanse staatsoliebedrijf Petrobras bespioneerd.
De Braziliaanse president Dilma Rousseff annuleerde een staatsbezoek aan de VS in de meest in het oog springende diplomatieke stap sinds het schandaal aan het licht kwam.
Spionage-‘fouten’
Documenten die half augustus naar de Washington Post zijn gelekt, suggereren dat de NSA honderden keren per jaar de Amerikaanse privacywetten overtreedt.
De documenten onthulden dat Amerikaanse burgers onbedoeld werden bespioneerd om redenen als typefouten en fouten in het systeem,
In één geval in 2008 werd een “groot aantal” telefoontjes vanuit Washington DC onderschept nadat een fout in een computerprogramma “202” – het netnummer voor Washington DC – in een data query had ingevoerd in plaats van “20”, het landnummer voor Egypte.
Later in augustus meldde de Washington Post dat Amerikaanse spionagebureaus in 2013 een “zwart budget” voor geheime operaties hadden van bijna 53 miljard dollar.
SMS-berichten ‘verzameld en opgeslagen’
In januari 2014 meldden de krant The Guardian en Channel 4 News dat de VS bijna 200 miljoen sms-berichten per dag over de hele wereld hadden verzameld en opgeslagen.
Een programma van de National Security Agency (NSA) zou gegevens uit de sms-berichten hebben gehaald en opgeslagen om locatie-informatie, contacten en financiële gegevens te verzamelen.
De documenten onthulden ook dat GCHQ de NSA-database had gebruikt om informatie over mensen in het Verenigd Koninkrijk te zoeken.
Het programma, Dishfire, analyseert SMS-berichten om informatie te extraheren, waaronder contacten uit gemiste oproepwaarschuwingen, locatie uit roaming- en reiswaarschuwingen, financiële informatie uit bankwaarschuwingen en betalingen en namen uit elektronische visitekaartjes, aldus het rapport.
Door middel van de enorme database, die ten minste tot 2012 in gebruik was, verkreeg de NSA informatie over mensen die niet specifiek het doelwit waren of onder verdenking stonden, aldus het rapport.
De onthullingen kwamen aan de vooravond van een verwachte aankondiging door president Obama van een reactie op aanbevelingen van een Amerikaans panel over manieren om de Amerikaanse elektronische surveillanceprogramma’s te veranderen.