De recente dood van Harambe – de westelijke laaglandgorilla die in de dierentuin van Cincinnati werd doodgeschoten nadat een driejarig jongetje in zijn verblijf was gevallen – heeft een hevig debat ontketend over de rol van moderne dierentuinen. Sommige critici hebben de tragedie aangegrepen om een compromisloos anti-kooiverhaal te verspreiden waarin alle dierentuinen en aquaria inherent onethisch en wreed zijn.
Om zeker te zijn, er zijn slechte actoren. Het ontstaan van de zogenaamde “dierentuinen langs de weg” – een uitbuitingsbedrijf dat bekend staat om zijn systematische verwaarlozing en mishandeling van dieren – zijn enkele van de meest flagrante voorbeelden. Maar botte en ingrijpende aanklachten tegen dierentuinen en aquaria gaan voorbij aan de wijze waarop ethische instellingen het leven van dieren verrijken en uiteindelijk beschermen, zowel in de menselijke zorg als in het wild.
Verantwoorde dierentuinen en aquaria bestaan om het behoud van dieren te vergemakkelijken en te bevorderen. En de behoefte aan intensieve beschermingscampagnes is nu dringender dan ooit tevoren: Onze wereld bevindt zich momenteel in het midden van de “Zesde Uitsterving”, een term die Elizabeth Kolbert heeft bedacht in haar gelijknamige boek dat met de Pulitzer Prize is bekroond. In tegenstelling tot de vijf voorgaande uitstervingen, die werden versneld door natuurlijke gebeurtenissen – zoals die welke de dinosaurussen uitroeiden en driekwart van alle soorten op de planeet uitroeiden – is de huidige massale uitsterving het gevolg van menselijke activiteiten die wilde gebieden binnendringen.
De dierentuinen en aquaria van vandaag verkeren in een unieke positie om deze veranderende bedreigingen te bestrijden. Met behulp van robuuste en geavanceerde fokprogramma’s financieren en faciliteren deze instellingen talloze initiatieven om soorten te vermeerderen en de genetische biodiversiteit te behouden, en vervolgens ernstig bedreigde of uitgestorven soorten opnieuw in het wild uit te zetten. Neem nu de Arabische Oryx, een opvallend antilopensoort van het Arabisch schiereiland. De soort werd bijna vier decennia geleden in het wild tot uitsterven gebracht, toen de laatste wilde Arabische Oryx in 1972 werd neergeschoten en gedood. De Phoenix Zoo hielp bij de daaropvolgende fok- en herintroductieprogramma’s, die uiteindelijk meer dan 200 kalveren voortbrachten uit slechts negen individuen. Nu leven er tussen Oman en Jordanië ongeveer 1000 Arabische Oryx in het wild.
De Arabische Oryx, die inmiddels van de lijst van bedreigde diersoorten is afgevoerd, is niet de enige. Fokprogramma’s in dierentuinen en aquaria hebben sindsdien tal van andere soorten van uitsterven gered, waaronder de Europese bizon, de rode wolf, en de Oregon gevlekte kikker.
Zelfs wanneer dieren nooit in het wild worden geïntroduceerd, kan het plaatsen onder menselijke zorg nog steeds het leven van hun wilde soortgenoten verbeteren: Moderne dierentuinen en aquaria dienen als basis voor observatie en onderzoek, dat vervolgens helpt om wilde dieren te beschermen.
Een overtuigend voorbeeld is de studie van besmetting en ziekte bij dieren, momenteel het onderwerp van talrijke lopende onderzoeksprojecten in dierentuinen over de hele wereld. De Zoological Society of London, bijvoorbeeld, ontwikkelt innovatieve methoden om het risico te beoordelen dat dieren een ziekte oplopen wanneer zij opnieuw in het wild worden geïntroduceerd. De nationale dierentuin van Smithsonian in Washington leidt wereldwijd het onderzoek naar de opsporing en behandeling van het soms dodelijke olifantenherpesvirus, met als uiteindelijk doel de ontwikkeling van een doeltreffend vaccin dat kan worden toegediend aan de soort in zowel dierentuin- als wilde populaties. En de San Diego Zoo heeft een staf van 20 deskundigen die zich toeleggen op de studie van de behandeling van ziekten bij in het wild levende dieren die een bedreiging vormen voor het behoud.
Natuurlijk kunnen en mogen de positieve bijdragen van dierentuinen en aquaria aan het behoud van in het wild levende dieren niet opwegen tegen de gezondheid en het welzijn van de dieren die onder de hoede van deze instellingen leven. Daarom lanceert de American Humane Association een wereldwijd initiatief om de welzijnsnormen van dierentuinen en aquaria wereldwijd te verhogen. Het Humane Conservation-programma zal de eerste certificering door een derde partij zijn die uitsluitend tot doel heeft te controleren of de dieren in deze instellingen gezond, positief sociaal, actief en veilig zijn, en leven met de juiste licht-, geluids-, lucht- en warmteniveaus. En deze normen zullen niet worden vastgesteld door dierentuinen, maar door een onafhankelijke verzameling van wereldberoemde deskundigen op het gebied van dierwetenschappen, gedrag en ethiek – een scherpe afwijking van de meeste bestaande accreditatieprogramma’s, die kwetsbaar zijn voor beschuldigingen van belangenverstrengeling en inschikkelijkheid.
Voor sommige tegenstanders is de humane certificering van dierentuinen en aquaria een oxymoron. Maar uitgebreid empirisch en academisch onderzoek ontkracht deze zwart-wit visie. Dieren in dierentuinen en aquaria kunnen tegenwoordig langer, gezonder en rijker leven dan hun voorouders ooit in het wild hebben gedaan. Ga zelf maar kijken.
Contacteer ons op [email protected].