Black Betty (bam-ba-lam)

Black Betty is een zwarte belter volgens elke muzikant ooit.

We kennen allemaal de Ram Jam-versie van Black Betty. Het party-rock nummer, whoa-O Black Betty, bam-ba-lam, whoa-O Black Betty. Het is een klassieker en we houden er allemaal van of we het willen toegeven of niet. Maar het liedje is veel klassieker dan je zou denken. Het is ongelooflijk klassiek, sterker nog, het dateert van voor de opnameperiode.

Het wordt vaak toegeschreven aan Huddie Ledbetter, beter bekend als ‘Lead Belly’, de fantastische bluesmuzikant uit de jaren dertig en veertig van de vorige eeuw. Maar in feite lijkt het een hele tijd ouder te zijn dan Mr. Lead Belly. Zijn versie genaamd “Looky Looky Yonder/Black Betty/Yellow Women’s Doorbells” is een soort medley, en het blijkt te gaan over een vrouw die Black Betty heet, en die uiteindelijk zijn kleren verpandt (als de liedjes tenminste met elkaar in verband staan). Ik zeg dat omdat in verschillende versies van het liedje ‘Black Betty’ naar verschillende dingen verwijst: een gevangeniswagen voor het overbrengen van gevangenen, een zweep, een geweer (een specifiek soort musket) en een fles whisky.

Het lied lijkt zijn oorsprong te hebben in de 18e eeuw, lang voordat Lead Belly er ook maar aan dacht om geboren te worden. In 1736 publiceerde Benjamin Franklin een boek met de titel The Drinker’s Dictionary, waarin 228 uitdrukkingen staan voor dronken zijn. Wat op zich al verbazingwekkend is. Een van zijn zinnen is “He’s kiss’d black Betty”. Dit is waar de fles whisky versie van Black Betty in het spel zou komen. Zeker tot in de 19e eeuw lijkt de uitdrukking Black Betty meer in gebruik te zijn geweest. Lead Belly heeft het waarschijnlijk opgepikt als een traditioneel volksliedje toen hij gevangen zat en in een kettingbende werkte.

De vroege versies van Black Betty waarvan we opnames hebben zijn Afro-Amerikaanse werkliederen, dus eigenlijk gevangenis- of slavenliederen die zouden zijn gezongen door kettingbendes. Niet een bende misdadigers die bij voorkeur een ketting als wapen hadden. Een kettingbende was een lange rij gevangenen of slaven (onschuldige gevangenen) die aan elkaar vastgeketend zaten bij de enkels en allemaal aan het werk waren bij een of ander zwaar karwei (treinsporen, rotsen breken enz.). Over het algemeen zong één persoon de tekst en begeleidde de rest van de bende.

Een opgenomen voorbeeld is heel erg in deze stijl gedaan. James ‘Iron Head’ Baker leidt de rij met ‘Oh Lord Black Betty-‘ en de rest van de bende begeleidt met ‘bam-ba-lam,’ en dan terug naar ‘Iron Head’, ‘Oh Lordy Black Betty’. James ‘Iron Head’ Baker zat in feite in de gevangenis. Hij werd opgenomen en gearchiveerd door John A. Lomax en zijn zonen Alan en John Jr. Dit werd gedaan met vele zeer vroege bluesmuzikanten die folksongs en gevangenisliederen zongen (waaronder Lead Belly) en het werk was enorm belangrijk voor de geschiedenis van de muziek, de zwarte cultuur, de Mississippi Delta en natuurlijk heeft de rock and roll er veel aan te danken.

De geschiedenis van James Baker is op zich al fascinerend. Zijn bijnaam ‘IJzeren Hoofd’ is hoe hij bekend stond, maar de naam James Baker is misschien gewoon een naam die de gevangenis hem gaf. Hij was een zelfverklaarde gewoonte gevangene. Toen hij ‘Black Betty’ en andere liedjes opnam met de Lomaxes was hij aan zijn zesde gevangenisstraf bezig, vierendertig jaar, en hij was drieënzestig jaar oud. Hij had een ongelooflijke stem, en er werd gezegd dat hij zoveel liedjes kende dat hij nooit twee keer hetzelfde liedje zong. Hij kende zijn liedjes zo goed, was zo deskundig dat John Lomax naar hem verwees als de ‘zwarte Homerus’.

Het verhaal van Moses ‘Clear Rock’ Platt lijkt op dat van Iron Head. Moses Platt was waarschijnlijk een gevangenisnaam, en de bijnaam ‘Clear Rock’ werd hem gegeven omdat hij drie mensen had gedood door stenen naar hen te gooien. Hij beweerde ook een gewoonte gevangene te zijn. Hij bracht zevenenveertig jaar door in gevangenissen in Texas. Clear Rock’s versie van Black Betty lijkt over whisky te gaan. “Black Betty’s on the bottom, bam-ba-lam, Black Betty’s in the bottle”. In deze opname lijkt het alsof hij aan de tekst wordt herinnerd, waarschijnlijk door Lomax, “Black Betty had a baby,” wordt hem verteld en prompt zingt hij de regel.

Terwijl hij bij een kettingbende zat, was zingen zo’n beetje de enige bezigheid. En de enige vorm van plezier, als je daar tenminste van houdt. En, zoals altijd, willen mensen zingen over wat er in hun leven gebeurt. Ze willen zichzelf en hun ontberingen uitdrukken. Maar als je een zwarte slaaf of gevangene bent in de zuidelijke staten tussen de jaren 1700 en begin 1900, ga je niet zingen over wat een lul de blanke eigenaars waren. En je gaat niet zingen over hoe je niet van zijn zweep houdt. Waarom niet? Omdat die lul je weer zal slaan. Dus je verbloemt waar je over zingt. Je kent het woord ‘metafoor’ misschien niet als je geen opleiding hebt gehad, maar je weet er wel een te gebruiken. Dus die verdomde zweep wordt, bijvoorbeeld, ‘Black Betty’. En hij breekt zijn zweep BAM-BA-LAM. Misschien was het een musket, de bam-ba-lam wordt het geluid van het kanonschot. Het musket zou een musket met vuursteenslot zijn geweest met een zwart geschilderde kolf. De gevangenisbewakers of soldaten waren ‘Black Betty aan het omhelzen’. En toen er een vernieuwd model van het geweer uitkwam, bekend als ‘Brown Bess’, met een ongeverfde houten kolf, werd het gezien als het ‘kind’ van het flint-lock musket. Black Betty kreeg een baby, bam-ba-lam. Dat verdomde ding werd gek. Een interessante kanttekening die er niets mee te maken heeft: John A. Lomax trouwde met een vrouw die Bess Brown heette. Gekke boel.

Een van de dingen die ik zo leuk vind aan het liedje is hoe de tekst in vrijwel elke versie een beetje verandert. Bijvoorbeeld: de regel hierboven over de baby. In andere versies hoor je: Black Betty kreeg een kind, bam-ba-lam. Dat verdomde ding werd wild. Ze beginnen zelfs de baby blind te maken. Meer woorden, meer rijmen. Maar dit is goed. Dit is waar de blues over gaat, je neemt iets dat voor je kwam en doet er je eigen ding mee. Dit is kunst. De artiest maakt het zijn eigen. Alles wat creatief is, wordt geïnformeerd door wat eraan voorafging, alles is een evolutie, en Black Betty is een geweldig voorbeeld van de evolutie van één klein traditioneel volksliedje.

Er schijnt niet veel aan de hand te zijn geweest met Betty in de jaren 50 en 60. Maar er was een soort revival aan de gang. Met revival bedoel ik dat het liedje een internationale hit zou worden, dagelijks gehoord door meer mensen dan het in de voorgaande honderd of zo jaar bij elkaar hadden gehoord. Maar voordat Ram Jam het in handen kreeg deed Manfred Mann precies dat in een live show. Het is niet de moderne rock Black Betty die ons bekend is, maar je kunt duidelijk de evolutie in het proces zien (horen), uitwaaierende gitaren enz.

En nog steeds, een jaar voordat Ram Jam het in handen kreeg, deed een band genaamd Starstruck er hun cover van. En nu hebben we het moderne rocknummer. We hebben de tekst, de riff, de snelheid, de drums, het is er allemaal. Behalve één ding. Het was geen hit. Dit was 1976. In 1977 nam Ram Jam, inclusief voormalig Starstruck gitarist Bill Bartlett hun versie van het nummer op.

Hun versie is in principe exact hetzelfde als de Starstruck versie, behalve iets slechter naar mijn mening, iets repetitiever, ondanks dat het maar half zo lang is. Radio-vriendelijk. Maar het had één belangrijk verschil. Het was een grote hit. En sinds deze versie van het lied, krijgen we nu eigenlijk alleen deze versie. Er zit weinig van het oude bluesnummer in. Ik heb er geen onderzoek naar gedaan, maar ik durf te wedden dat 200 miljoen bands het gecoverd hebben sinds Ram Jam, en elk van hen (op één na) heeft diezelfde riff, ze doen het snel en hard. Voorbij zijn de dagen van Iron Head’s mellow acapella sing-a-long.

Er zijn letterlijk te veel versies om ze allemaal door te nemen. Zelfs als je er geen cover van hebt gemaakt, word je er wel mee gecrediteerd; ZZ Top, AC/DC en Lynyrd Skynyrd hebben allemaal versies van Black Betty op Youtube staan, die allemaal zeker Ram Jam zijn. Dus, ik laat je alleen met wat ik beschouw als de belangrijke pogingen, of degenen die hits waren. Na Ram Jam waren er een paar remixen en dansversies van hun hit. Maar de volgende grote klapper die het oppikte was niemand minder dan Nick Cave met zijn Bad Seeds, in 1986. Mr. Cave is een briljant muzikant, dat weten we allemaal, en hij is een blues liefhebber en hij is de enige muzikant die het nummer na Ram Jam oppikte en niet de rock versie met de gitaar riff deed. In plaats daarvan, omdat hij eindeloos stijlvol is, deed hij de Lead Belly versie. De medley ‘Looky Looky Yonder/Black Betty/Yellow Woman’s Doorbell’. Hij doet het gewoon met iets meer attitude en gusto. Acapella. Je moet wel van Nick Cave houden.

Alles gaat bergafwaarts vanaf hier ben ik bang.

Na de vreselijke, blitse, get-back-in-your-box-Dad, 2002, Tom Jones-versie. Waar ik niet van houd.

In 2004 had Spiderbait een hit met een hardere, snellere, agressievere versie van Ram Jam. Plus ze voegen wat electro-banjo toe.

Toen deed Meatloaf een big-voice rock versie in 2006. Joe Brown deed een mandolineversie. Soil deed het. Ministry deed het. Sheryl Crow heeft een versie gedaan waarbij het me verbaast dat ze wakker is gebleven. Ze lijkt volkomen verveeld terwijl ze zingt. Het lied betekent niets voor haar, er zit geen geschiedenis in. Hoewel ze wel ronddanst tijdens de muzikale stukken. Big City Rock maakte een versie voor de Teenage Mutant Ninja Turtles soundtrack. De Jon Spencer Blues Explosion hebben een andere luide versie die, teleurstellend de rockversie is, geen blues. The Melvins hebben er in 2011 weinig aan toegevoegd. En, het stoort me om dit te zeggen, maar de meest afwijkende moderne versie komt van… ugh… dit is moeilijk voor me… Scooter (het is de meest afwijkende versie. Jammer genoeg maakt dat het nog niet goed. In feite is dit de slechtste versie. Zelfs als alle andere met letterlijk precies de Ram Jam versie, maar met een iets andere zanger stem, ze zouden nog steeds allemaal beter zijn dan deze onzin.)

Dus, dat is het, video’s hieronder. Laat ons in de comments weten welke versie jouw favoriet is.

Sorry…

Lindsey Buckingham, van een band genaamd Fleetwood Mac (zoek ze maar op). Heeft een deel van ‘Black Betty’ gebruikt in zijn politieke liedje ‘Murrow Turning Over in his Grave’. Het is een overname van Black Betty. Murrow turnin’ over, in zijn graf. MURrow draait zich om, in zijn graf. Ed Murrow had een kind, in zijn graf, het verdomde ding werd wild, in zijn graf. Het is best goed, wacht maar op de gitaarsolo.

Jack White brult in één Black Betty refrein tijdens een live-uitvoering van Screwdriver met zijn band The White Stripes.