Afasie

Wat is afasie?

Afasie is een aandoening die het gevolg is van beschadiging van delen van de hersenen die verantwoordelijk zijn voor taal. Bij de meeste mensen bevinden deze gebieden zich aan de linkerkant van de hersenen. Afasie treedt meestal plotseling op, vaak na een beroerte of hoofdletsel, maar kan zich ook langzaam ontwikkelen, als gevolg van een hersentumor of een progressieve neurologische aandoening. De stoornis belemmert de uitdrukking en het begrip van taal, evenals lezen en schrijven. Afasie kan samengaan met spraakstoornissen, zoals dysartrie of apraxie van de spraak, die ook het gevolg zijn van hersenbeschadiging.

Wie kan afasie krijgen?

De meeste mensen die afasie hebben zijn van middelbare leeftijd of ouder, maar iedereen kan het krijgen, ook jonge kinderen. Ongeveer 1 miljoen mensen in de Verenigde Staten hebben momenteel afasie, en bijna 180.000 Amerikanen krijgen het elk jaar, volgens de National Aphasia Association.

Wat veroorzaakt afasie?

Afasie wordt veroorzaakt door schade aan een of meer van de taalgebieden in de hersenen. Meestal is de oorzaak van het hersenletsel een beroerte. Een beroerte ontstaat wanneer een bloedstolsel of een lekkend of gebarsten bloedvat de bloedtoevoer naar een deel van de hersenen afsluit. Hersencellen sterven af wanneer zij niet hun normale toevoer van bloed krijgen, dat zuurstof en belangrijke voedingsstoffen vervoert. Andere oorzaken van hersenletsel zijn zware slagen op het hoofd, hersentumoren, schotwonden, herseninfecties en progressieve neurologische aandoeningen, zoals de ziekte van Alzheimer.

Welke vormen van afasie zijn er?

Er zijn twee grote categorieën afasie: vloeiend en niet-vloeiend, en er zijn verschillende typen binnen deze groepen.

Aantasting van de temporale kwab van de hersenen kan leiden tot Wernicke-afasie (zie figuur), de meest voorkomende vorm van vloeiende afasie. Mensen met Wernicke’s afasie kunnen spreken in lange, complete zinnen die geen betekenis hebben, onnodige woorden toevoegen en zelfs verzonnen woorden creëren.

Bijvoorbeeld, iemand met Wernicke’s afasie kan zeggen: “Je weet dat smoodle pinkered en dat ik wil hem rond en zorg voor hem zoals je eerder wilde.”

Als gevolg hiervan, is het vaak moeilijk te volgen wat de persoon probeert te zeggen. Mensen met Wernicke’s afasie zijn zich vaak niet bewust van hun gesproken fouten. Een ander kenmerk van dit type afasie is moeite met het verstaan van spraak.

De meest voorkomende vorm van niet-vloeiende afasie is de afasie van Broca (zie figuur). Mensen met Broca’s afasie hebben schade die voornamelijk de frontale kwab van de hersenen aantast. Zij hebben vaak rechtszijdige zwakte of verlamming van arm en been omdat de frontale kwab ook belangrijk is voor de motoriek. Mensen met Broca’s afasie kunnen spraak begrijpen en weten wat ze willen zeggen, maar ze spreken vaak in korte zinnen die met veel moeite tot stand komen. Ze laten vaak kleine woorden weg, zoals “is”, “en” en “de.”

Een persoon met Broca’s afasie kan bijvoorbeeld zeggen: “Loop met de hond”, wat betekent: “Ik ga met de hond wandelen”, of “boek boek twee tafel”, wat betekent: “Er staan twee boeken op de tafel”. Mensen met Broca’s afasie begrijpen de spraak van anderen meestal vrij goed. Hierdoor zijn ze zich vaak bewust van hun moeilijkheden en kunnen ze snel gefrustreerd raken.

Een andere vorm van afasie, globale afasie, is het gevolg van schade aan uitgebreide delen van de taalgebieden van de hersenen. Personen met een globale afasie hebben ernstige communicatieproblemen en kunnen zeer beperkt zijn in hun vermogen om taal te spreken of te begrijpen. Het kan zijn dat zij niet in staat zijn om zelfs maar een paar woorden te zeggen of dat zij dezelfde woorden of zinnen steeds maar weer herhalen. Zij kunnen zelfs moeite hebben met het begrijpen van eenvoudige woorden en zinnen.

Er zijn andere vormen van afasie, die elk het gevolg zijn van beschadiging van verschillende taalgebieden in de hersenen. Sommige mensen kunnen moeite hebben met het herhalen van woorden en zinnen, ook al begrijpen ze die en kunnen ze vloeiend spreken (geleidingsafasie). Anderen kunnen moeite hebben met het benoemen van voorwerpen, ook al weten zij wat het voorwerp is en waarvoor het kan worden gebruikt (anomische afasie).

Soms wordt de bloedstroom naar de hersenen tijdelijk onderbroken en snel hersteld. Bij dit soort letsel, dat een transient ischemic attack wordt genoemd, kunnen de taalvaardigheden binnen enkele uren of dagen terugkeren.

Hoe wordt afasie gediagnosticeerd?

Afasie wordt meestal eerst herkend door de arts die de persoon behandelt voor zijn of haar hersenletsel. De meeste mensen ondergaan een MRI-scan (magnetic resonance imaging) of een CT-scan (computertomografie) om de aanwezigheid van hersenletsel te bevestigen en de precieze plaats ervan vast te stellen. De arts test meestal ook het vermogen van de persoon om taal te begrijpen en te produceren, zoals het opvolgen van commando’s, het beantwoorden van vragen, het benoemen van voorwerpen en het voeren van een gesprek.

Als de arts afasie vermoedt, wordt de patiënt meestal doorverwezen naar een spraak-taalpatholoog, die een uitgebreid onderzoek uitvoert naar de communicatievaardigheden van de persoon. Het vermogen van de persoon om te spreken, ideeën uit te drukken, sociaal te converseren, taal te begrijpen en te lezen en te schrijven wordt allemaal in detail beoordeeld.

Hoe wordt afasie behandeld?

Na een hersenletsel treden er enorme veranderingen op in de hersenen, die helpen bij het herstel ervan. Als gevolg hiervan zien mensen met afasie vaak al in de eerste maanden een drastische verbetering van hun taal- en communicatievermogen, zelfs zonder behandeling. Maar in veel gevallen blijft er na deze eerste herstelperiode nog afasie over. In deze gevallen wordt spraak-taaltherapie gebruikt om patiënten te helpen hun communicatievermogen terug te krijgen.

Onderzoek heeft aangetoond dat taal- en communicatievaardigheden vele jaren kunnen blijven verbeteren en soms gepaard gaan met nieuwe activiteit in hersenweefsel in de buurt van het beschadigde gebied. Enkele factoren die van invloed kunnen zijn op de mate van verbetering zijn de oorzaak van het hersenletsel, het gebied van de hersenen dat beschadigd was en de omvang ervan, en de leeftijd en gezondheid van de persoon.

Afasietherapie is erop gericht het communicatievermogen van een persoon te verbeteren door hem of haar te helpen de resterende taalvaardigheden te gebruiken, de taalvaardigheden zo veel mogelijk te herstellen en andere manieren van communiceren aan te leren, zoals gebaren, foto’s of het gebruik van elektronische apparaten. Individuele therapie richt zich op de specifieke behoeften van de persoon, terwijl groepstherapie de mogelijkheid biedt om nieuwe communicatievaardigheden te gebruiken in een kleine groep.

De recente technologieën hebben nieuwe hulpmiddelen geboden voor mensen met afasie. “Virtuele” spraakpathologen bieden patiënten de flexibiliteit en het gemak van therapie bij hen thuis via een computer. Het gebruik van spraakgenererende applicaties op mobiele apparaten zoals tablets kan ook een alternatieve manier van communiceren bieden voor mensen die moeite hebben met het gebruik van gesproken taal.

Patiënten met afasie nemen steeds vaker deel aan activiteiten, zoals boekenclubs, technologiegroepen, en kunst- en toneelclubs. Dergelijke ervaringen helpen patiënten niet alleen hun communicatievaardigheden te verbeteren, maar ook hun zelfvertrouwen en sociale zelfrespect te herwinnen. Stroke clubs, regionale steungroepen gevormd door mensen die een beroerte hebben gehad, zijn beschikbaar in de meeste grote steden. Deze clubs kunnen een persoon en zijn of haar familie helpen zich aan te passen aan de veranderingen in het leven die gepaard gaan met een beroerte en afasie.

Betrokkenheid van de familie is vaak een cruciaal onderdeel van de behandeling van afasie, omdat het familieleden in staat stelt de beste manier te leren om met hun dierbare te communiceren.

Familieleden worden aangemoedigd om:

• Deel te nemen aan therapiesessies, indien mogelijk.
• Vereenvoudig taal door korte, ongecompliceerde zinnen te gebruiken.
• Herhaal de inhoudswoorden of schrijf sleutelwoorden op om de betekenis te verduidelijken als dat nodig is.
• Houd een natuurlijke gesprekswijze die geschikt is voor een volwassene.
• Minimaliseer afleiding, zoals een luide radio of tv, waar mogelijk.
• Betrek de persoon met afasie in gesprekken.
• Vraag naar en waardeer de mening van de persoon met afasie, vooral met betrekking tot familiezaken.
• Moedig elke vorm van communicatie aan, of het nu spraak, gebaren, wijzen of tekenen is.
• Vermijd het corrigeren van de spraak van de persoon.
• Geef de persoon voldoende tijd om te praten.
• Help de persoon buitenshuis betrokken te raken. Zoek steungroepen op, zoals stroke clubs.

Wat voor onderzoek wordt er gedaan naar afasie?

Onderzoekers testen nieuwe vormen van spraak-taaltherapie bij mensen met zowel recente als chronische afasie om te zien of nieuwe methoden hen beter kunnen helpen bij het herstellen van woordherhaling, grammatica, prosodie (toon), en andere aspecten van spraak.

Sommige van deze nieuwe methoden betreffen het verbeteren van cognitieve vaardigheden die de verwerking van taal ondersteunen, zoals kortetermijngeheugen en aandacht. Andere omvatten activiteiten die de mentale representaties van klanken, woorden en zinnen stimuleren, waardoor ze gemakkelijker toegankelijk en opvraagbaar worden.

Onderzoekers onderzoeken ook medicamenteuze therapie als een experimentele benadering van de behandeling van afasie. In sommige studies wordt getest of geneesmiddelen die de chemische neurotransmitters in de hersenen beïnvloeden, kunnen worden gebruikt in combinatie met spraak-taaltherapie om het herstel van verschillende taalfuncties te verbeteren.

Ander onderzoek is gericht op het gebruik van geavanceerde beeldvormingsmethoden, zoals functionele magnetische resonantiebeeldvorming (fMRI), om te onderzoeken hoe taal wordt verwerkt in de normale en beschadigde hersenen en om herstelprocessen te begrijpen. Dit soort onderzoek kan onze kennis vergroten over hoe de gebieden die betrokken zijn bij spraak en taalbegrip zich reorganiseren na een hersenbeschadiging. De resultaten zouden implicaties kunnen hebben voor de diagnose en behandeling van afasie en andere neurologische aandoeningen.

Een relatief nieuw aandachtsgebied in het afasie-onderzoek is niet-invasieve hersenstimulatie in combinatie met spraak-taaltherapie. Twee van dergelijke hersenstimulatietechnieken, transcraniële magnetische stimulatie (TMS) en transcraniële gelijkstroomstimulatie (tDCS), veranderen tijdelijk de normale hersenactiviteit in het gebied dat wordt gestimuleerd.

Onderzoekers gebruikten deze technieken oorspronkelijk om hen te helpen begrijpen welke delen van de hersenen een rol speelden bij taal en herstel na een beroerte. Sinds kort bestuderen wetenschappers of deze tijdelijke verandering van hersenactiviteit mensen kan helpen opnieuw taal te leren gebruiken. Verschillende klinische studies, gefinancierd door het National Institute on Deafness and Other Communication Disorders (NIDCD), testen momenteel deze technologieën.

NIDCD-gefinancierde klinische studies testen ook andere behandelingen voor afasie. Een lijst van actieve door de NIDCD gefinancierde afasie-onderzoeken is te vinden op ClinicalTrials.gov.

Waar kan ik meer informatie vinden over afasie?

De NIDCD onderhoudt een lijst van organisaties die informatie geven over de normale en verstoorde processen van gehoor, evenwicht, smaak, reuk, stem, spraak en taal.

Gebruik de volgende trefwoorden om u te helpen organisaties te vinden die vragen kunnen beantwoorden en informatie kunnen geven over afasie:

• Afasie
• Spraak-taalpathologen
• Hersenletsel