1. Hij schreef muziek voor een dode poedel.
Een van de eerste mysteries in de biografie van Beethoven is zijn geboortedatum. Op zijn geboorteakte staat alleen de datum van zijn doop, 27 december 1770, in Bonn. Als kind leerde hij piano, orgel en viool spelen. Zijn eerste concert gaf hij toen hij zeven jaar oud was.
Toen hij twaalf was, componeerde hij al stukken met grappige namen als “Lied an einen Säugling” (Lied voor een zuigeling) en, later, “Elegie auf den Tod eines Pudels” (Elegie op de dood van een poedel). De identiteit van de gelukkige poedel is onbekend gebleven.
In 1792 verhuisde Beethoven naar Wenen, waar hij tot aan zijn dood zou blijven. Hij stierf op 26 maart 1827, op 56-jarige leeftijd, waarschijnlijk aan een leverziekte.
2. Hij had een mysterieus liefdesleven.
Beethoven is nooit getrouwd geweest. Er wordt gezegd dat hij zijn beroemdste pianostuk, “Für Elise”, schreef voor de Duitse operazangeres Elisabeth Röckel. Hij zou haar zelfs ten huwelijk hebben gevraagd.
“Für Elise”: Beethoven vereerde Elisabeth Röckel
Zijn vriend Franz Gerhard Wegeler schreef: “In Wenen was Beethoven altijd verwikkeld in liefdesaffaires.” Tussen zijn privé-papieren liet Beethoven liefdesbrieven achter aan een onbekende dame, die bekend is geworden als de “Onsterfelijke geliefde”. Niemand weet precies wie dat was, maar recente biografieën beweren dat het Antonie Brentano zou kunnen zijn, die trouwde in de beroemde Brentano familie.
3. Hij was slordig, maar streng.
Zijn kamerpot bleef onder zijn piano staan en restjes werden verspreid tussen zijn composities gevonden. Zijn gezicht was stomp en pokdalig. Zo was Beethoven ook.
De vrolijke jonge componist veranderde in een humeurige en slecht gehumeurde man. In de brief die nu bekend staat als het “Heiligenstadt Testament” schreef hij dat zijn prikkelbaarheid te wijten was aan zijn toenemende doofheid. Toen Beethoven na de dood van zijn broer de voogdij kreeg over zijn neef Karl, was hij zo streng voor hem dat de jongeman zelfmoord probeerde te plegen om aan de greep van zijn oom te ontsnappen.
4. Hij was een muzikale revolutionair.
Het tijdperk van het Weense classicisme kwam met Beethoven tot een einde. De componist met de wilde haardos werd beschouwd als een muzikale revolutionair en een pionier van de Romantiek. Hij schreef een koor in zijn Symfonie nr. 9 – dat was nog nooit eerder gedaan.
Hij werd bekend om zijn dramaturgische composities en in plaats van lange motieven gaf hij de voorkeur aan korte motieven die gemakkelijker te herkennen waren, zoals de opening van zijn beroemde Vijfde Symfonie illustreert.
Beethoven componeerde zo’n 240 werken, waaronder symfonieën, pianoconcerten, strijkkwartetten, en een opera.
De partituur van de revolutionaire Negende Symfonie
5. Hij had een visie.
Beethoven was een perfectionist. Hij componeerde niet voor zijn tijdgenoten, maar voor het nageslacht. Hij herzag en corrigeerde zijn partituren keer op keer, tot diep in de nacht.
Hij bereikte zijn doel: Beethoven is nu een van de meest uitgevoerde componisten ter wereld. Zelfs tijdens zijn leven kon hij leven van zijn composities. Ook verdiende hij geld met opdrachtwerken voor politieke figuren uit zijn tijd.
6. Zijn enige opera belandde bijna in de prullenbak.
Peter Freiherr von Braun gaf Beethovens “Fidelio” in opdracht. Bij de première in 1805 werd de opera door de critici afgekeurd. Beethoven herwerkte het met succes en produceerde een derde en vierde versie van de partituur.
Het plot is gebaseerd op een werkelijke gebeurtenis van de Franse Revolutie: Een heldhaftige vrouw, verkleed als man, bevrijdde haar man uit de gevangenis van de Jacobijnen. Het intervalsignaal dat decennialang werd gebruikt in de radioprogramma’s van Deutsche Welle was ontleend aan een aria uit “Fidelio.”
Beethoven schreef slechts één opera: “Fidelio”
7. Hij werd geïnspireerd en woedend door Napoleon.
Beethoven was niet alleen geïnteresseerd in muziek, maar ook in filosofie, literatuur en politiek. In de vroege fasen van zijn muzikale carrière zou hij hulde brengen aan het heldendom. Hij was een fan van de Franse Revolutie en droeg zijn Derde Symfonie, de “Eroica”, op aan Napoleon.
Toen Napoleon zich echter tot keizer kroonde, wiste Beethoven deze toewijding woedend uit zijn partituur.
8. Ta-ta-ta-Taaaa: hij besloot dat minder meer was.
Het begin van Beethovens Vijfde Symfonie uit 1808 is wereldberoemd. Het motief van het eerste deel bestaat uit slechts vier tonen. In totaal schreef Beethoven negen symfonieën, een stuk minder dan Mozart, die er meer dan 41 componeerde.
-
Van revolutionair tot popidool
Charistimatisch, maar temperamentvol
Een serieuze blik, een licht grimmig gezicht en een leeuwenmanen: beelden van Ludwig van Beethoven hebben zich, misschien wel meer dan van welke andere componist ook, in de collectieve verbeelding geprent. Toch zijn het vooral de late portretten die de hedendaagse opvattingen over de revolutionaire, strijdlustige en moeilijke kunstenaar hebben gevormd.
-
Van revolutionair tot popidool
Een vallende ster in Wenen
Krachtig, maar met een vleugje glimlach kijkt een jonge Beethoven de toeschouwer aan op dit schilderij uit 1803. Tegen die tijd had hij al enkele van de invloedrijkste muziekmecenassen van de Weense aristocratie aangetrokken.
-
Van revolutionair tot popidool
Op bezoek bij de prins
Prins Carl von Lichnowsky was een van Beethovens eerste medestanders, met wie hij later een ruzie kreeg. Op deze foto van Julius Schmid uit 1900, “Beethoven speelt bij Lichnowsky,” lijkt de ruzie tussen de prins en de componist al in volle gang te zijn.
-
Van revolutionair tot popidool
Trots en zelfverzekerd
Beethoven ontmoette niet alleen Goethe in Teplitz, Bohemen, in 1812, maar er vond ook een legendarische en schandalige snub plaats: Terwijl de dichter eerbiedig voor de prins boog, liep de componist Beethoven hem met opgeheven hoofd voorbij. Zo stelde Carl Rohling zich het revolutionaire tafereel althans voor.
-
Van revolutionair tot popidool
Het origineel
Het lijdt geen twijfel dat Beethoven een van de populairste kunstenaars van zijn tijd was – wat de talloze portretten van hem aantonen. Een van de bekendste is deze afbeelding gemaakt door Joseph Karl Stieler in 1820.
-
Van revolutionair tot popidool
Ging pop
Vergeleken met andere kunstenaars heeft Stieler Beethoven minder realistisch afgebeeld, maar meer geïdealiseerd. Later werd het schilderij gebruikt als sjabloon voor gravures waarin de contouren nog geprononceerder werden. Het is zeker geen toeval dat Andy Warhol deze afbeelding koos voor zijn eigen weergaven.
-
Van revolutionair tot popidool
Opgespoten
Bonn – de geboorteplaats van Beethoven – zijn ook verschillende varianten van Stielers beeltenis te vinden: als stenen sculptuur voor de Beethovenhal, soms – vooral tijdens het Beethovenfest in september – als schildering op de stoep, of als graffiti op een muur – zoals hier bij het Beethovenhuis, waar de componist werd geboren.
-
Van revolutionair tot popidool
Worstelen met elke noot
Dat Beethoven het zichzelf tijdens het componeren niet gemakkelijk maakte, leerde de muziekwereld pas na zijn dood in 1827. Beschrijvingen van zijn tijdgenoten die hem aan het werk zagen, hebben zeker invloed gehad op het romantische beeld van de maestro, die meedogenloos en compromisloos werkte op zoek naar muzikale perfectie.
-
Van revolutionair tot popidool
Genie en manie
Tijdgenoten verwonderden zich over Beethovens geniale werken. Latere generaties componisten werden er echter door geïntimideerd – en waren bang dat ze niet aan Beethovens standaard konden tippen. Deze afbeelding van Hermann Torggler uit 1902 toont de componist op bijna demonische wijze – gemaakt op basis van het dodenmasker van de componist.
Van revolutionair tot popidool
Revolutionair componist
Beethoven was niet alleen geënthousiasmeerd door de ideeën van de Franse Revolutie, maar ook door nieuwe methoden van componeren. Hier, op deze afbeelding van Willibrord Joseph Mähler uit 1804, lijkt hij ze tot uitdrukking te brengen met een wijds, vegend gebaar.
Van revolutionair tot popidool
Het popidool
Nauwelijks een componist is tegenwoordig zo beroemd over de hele wereld als Ludwig van Beethoven – niet in de laatste plaats dankzij zijn pianostuk “Für Elise.” Zijn leven is meerdere malen verfilmd, en er zijn zelfs tekenfilms en stripverhalen van gemaakt.
Auteur: Klaus Gehrke / als
Elk respectabel groot orkest heeft alle negen symfonieën in zijn standaardrepertoire. Beethovens symfonieën waren zo veelomvattend en geweldig klinkend dat latere componisten verlamd raakten door de uitdaging ze te overtreffen.
Het getal negen lijkt ook een stempel te hebben gedrukt op het nageslacht: Gustav Mahler en Anton Bruckner zijn ook nooit verder gekomen dan de negende symfonie.
9. Hij beïnvloedde de ontwikkeling van de cd.
Het laatste deel in Beethovens Negende symfonie is het beroemdst, omdat het diende als de muzikale omlijsting van FriedrichSchillers gedicht “Ode aan de vreugde.” Beethoven was al doof toen hij het schreef. De componist kon het uitzinnige applaus niet horen toen de symfonie op 7 mei 1824 in première ging.
De Negende Symfonie heeft tot op de dag van vandaag invloed op de muziek. Ze diende als voorbeeld voor de wereldwijde pophit “A Song of Joy” uit 1970. Sinds 1985 is de instrumentale versie van “Ode aan de Vreugde” de hymne van de Europese Unie. De norm van 80 minuten voor cd’s, die in 1982 werd vastgesteld, werd ook beïnvloed door de lengte van deze symfonie van ongeveer 70 minuten. Ondervraagd door de ontwikkelaars van het produkt, zei de beroemde dirigent Herbert von Karajan dat het mogelijk moest zijn om Beethovens Negende op slechts één CD te horen.
10. Een vlo van een rat kan hem doof hebben gemaakt.
Beethoven begon doof te worden toen hij eind twintig was. Op zijn 48ste kon hij niets meer horen, maar had hij last van oorsuizen. Volgens recente studies zou zijn doofheid het gevolg kunnen zijn van een vorm van tyfus, veroorzaakt door een rattenvlo. Desondanks bleef hij componeren.
Beethoven was niet alleen doof, hij had ook chronische pijn
Beethoven had een absolute toonhoogte, zodat hij zich de klanken en de harmonie in zijn hoofd kon voorstellen zonder ze op een instrument te horen. Het is nu bekend dat de pogingen om hem in die tijd te genezen niet alleen pijnlijk waren, maar ook bijdroegen aan extra ontstekingen, waardoor Beethovens lijden alleen maar verergerde.
Hij werd eenzaam en veranderde in een chagrijn – wat volgens zijn biografen een oneerlijke manier is om hem te herinneren.