Sylvia Plath (1932 – 1963) was een Amerikaanse dichteres die tot de belangrijkste schrijvers van de twintigste eeuw behoorde. Ze wordt beschouwd als een pionier in het genre van de confessionele poëzie, een term die gebruikt wordt om gedichten te omschrijven die zich richten op het individu; haar ervaring, haar psyche, haar trauma en dergelijke. Haar eerste dichtbundel The Colossus and Other Poems werd gepubliceerd in 1960. Plath pleegde zelfmoord, op 30-jarige leeftijd, op 11 februari 1963, door haar hoofd in de oven te steken met het gas aan. Enkele van haar bekendste gedichten zijn geschreven in de maanden voor haar zelfmoord. Ze werden na haar dood gepubliceerd als onderdeel van haar vermaarde dichtbundel Ariel. Leer meer over de poëzie van Sylvia Plath door haar 10 beroemdste gedichten te bestuderen, waaronder Mirror, Tulips, Daddy en Lady Lazarus.
#10 The Applicant
Jaar: 1965
The Applicant is geschreven door Sylvia Plath in 1962, het jaar voor haar dood toen ze in een periode van hoge creativiteit kwam en een aantal van haar beroemdste gedichten schreef. Het gedicht plaatst de lezer in de schoenen van een sollicitant. Het is dubbelzinnig in de zin dat het op een aantal situaties kan worden toegepast en wat nog belangrijker is, de woorden van de spreker, of de interviewer, zijn van dien aard dat ze soms een man en soms een vrouw aanspreken. The Applicant staat bekend om zijn donkere humor, zijn sterke commentaar op de commercieel georiënteerde maatschappij en om zijn sombere en humoristische kijk op het materialistisch gedreven huwelijk.
Uittreksel:-
Zwart en stijf, maar niet slecht passend.
Wil je ermee trouwen?
Het is waterdicht, splintervrij, proof
Tegen vuur en bommen door het dak.
Geloof me, ze zullen je erin begraven.
#9 De mannequins van München
Gepubliceerd: 1965
In dit gedicht vertelt Sylvia Plath over haar ervaringen tijdens een reis naar de Duitse stad München. In het begin van de jaren zestig wonnen de modemodellen aan populariteit, vooral die uit Duitsland. In die tijd werden modellen ook wel mannequins genoemd; vandaar de titel The Munich Mannequins. Het gedicht verwoordt Plath’s kijk op de oppervlakkigheid in de wereld van de mannequins. Het gedicht begint met de hierboven genoemde beroemde regels die suggereren dat modellen, net als levenloze mannequins, geen kinderen kunnen krijgen omdat ze hun “perfectie” niet kunnen riskeren door zwanger te worden. In een andere beroemde regel van het gedicht verwijst Plath naar het conservatieve München als het “lijkenhuis tussen Parijs en Rome”. The Munich Mannequins is populair omdat het een krachtig commentaar is op de door de media gecreëerde perceptie van een ideale vrouwelijke vorm en de perceptie van een ideale vrouw, in het algemeen, in een door mannen gedomineerde maatschappij.
Uittreksel:-
Perfectie is vreselijk, het kan geen kinderen krijgen.
Koud als sneeuw adem, het tamponeert de baarmoeder
#8 The Colossus
Gepubliceerd: 1960
Dit gedicht werd in 1960 gepubliceerd als onderdeel van Plaths eerste gedichtenbundel The Colossus and Other Poems. Het is het bekendste werk uit de bundel. De vertelster van het gedicht bevindt zich in de klassieke wereld en treurt over haar onvermogen om een omgevallen kolos weer in elkaar te zetten. De kolos is een standbeeld, een vader, een mythisch wezen; hij is een geruïneerd idool. Plath gebruikt klassieke beeldspraak in het hele gedicht om de situatie en gemoedstoestand van de vertelster weer te geven. Het gedicht wordt geclassificeerd als confessionele poëzie, zoals de meeste van Plaths gedichten. Confessionele gedichten richten zich op de ervaring van het individu. Het feit dat het standbeeld op een bepaald moment wordt aangesproken als “vader” heeft ertoe geleid dat de meeste critici dit gedicht in verband brengen met Plaths eigen vader, hoewel anderen menen dat het gaat over haar idee van een gevallen vaderfiguur.
Uittreksel:-
Schaal ladders met lijmpotten en emmers lysol
Ik kruip als een mier in de rouw
Over de wietvelden van je voorhoofd
Om de immense schedelplaten te herstellen en
De kale, witte tumuli van je ogen.
#7 Edge
Gepubliceerd: 1965
Dit gedicht is geschreven op 5 februari 1963. Zes dagen later pleegde Sylvia Plath zelfmoord. Edge, dat het beeld schetst van een vrouw en kinderen in de dood, wordt algemeen beschouwd als het laatste gedicht geschreven door Plath en sommigen beschouwen het meer als een zelfmoordbrief. Het gedicht bestaat uit tien strofen van twee regels en is ondoorgrondelijk van aard. De verteller is een vrouw die onlangs zelfmoord heeft gepleegd of dat binnenkort zal doen. Dode kinderen, opgerold als slangen, zijn door de vrouw in haar lichaam gevouwen. De maan is getuige van het tafereel maar is niet verontrust omdat zij “aan dit soort dingen gewend is”. Edge blijft een van Plaths bekendste gedichten omdat het haar laatste is; en omdat het de relatie tussen kunst en leven en dood verkent.
Uittreksel:-
Feet lijkt te zeggen:
We zijn zo ver gekomen, het is voorbij.
#6 Morning Song
Gepubliceerd: 1961
Morning Song werd geschreven door Sylvia Plath kort na de geboorte van haar eerste kind. Het werd voor het eerst gepubliceerd in The Observer in mei 1961; later werd het opgenomen in haar beroemde dichtbundel Ariel. Het gedicht gaat over de gecompliceerde emoties van een moeder die plotseling verantwoordelijk wordt voor een hulpeloos menselijk wezen. Plath treedt buiten de conventies bij het uitdrukken van haar gevoelens voor haar pasgeboren kind en presenteert een gecompliceerde emotionele reactie van een moeder die met haar nieuwe verantwoordelijkheid omgaat. Het dominante thema van het gedicht is de ambivalentie van de vertelster ten opzichte van het moederschap en hoe haar moederlijke instincten ontwaken om dit te overwinnen. Morning Song wordt beschouwd als een van de mooiste gedichten over de vrijheid van meningsuiting van een kunstenaar en het behoort tot Plaths bekendste werken.
Uittreksel:-
Ik ben niet meer je moeder
Dan de wolk die een spiegel distilleert om zijn eigen trage
Verontwaardiging bij de hand van de wind.
#5 Vrouwe Lazarus
Uitgegeven: 1965
Lazarus van Bethanië is een Bijbels personage dat vier dagen na zijn dood door Jezus weer tot leven werd gewekt. Hij wordt vaak gebruikt in de populaire cultuur om te verwijzen naar het herstel van het leven. In dit beroemde gedicht wordt de vertelster voor de derde keer met de dood geconfronteerd. Ze wordt elke tien jaar een keer met de dood geconfronteerd en is twee keer weer tot leven gewekt. Aan het eind van het gedicht ervaart de vertelster opnieuw de ongewenste wedergeboorte. Plath gebruikt het beeld van een feniks die uit de as herrijst om de wedergeboorte van de vertelster weer te geven. Het gedicht eindigt met het voornemen van de spreekster om de mannen, of doktoren, die haar weer tot leven wekken op te eten om er zeker van te zijn dat zij niet in staat zijn haar weer tot leven te wekken wanneer zij aan het eind van het decennium opnieuw met de dood geconfronteerd wordt. Lady Lazarus, een veel geciteerd gedicht, wordt door critici gezien als een bekentenisgedicht waarin Plath haar persoonlijke pijn gebruikt om veel bredere thema’s en onderwerpen te illustreren. Samen met Daddy en Mary’s Song wordt Lady Lazarus wel een van haar “Holocaust gedichten” genoemd, omdat ze de onderdrukking van de verteller beschrijft met gebruik van Holocaust beeldspraak.
Uittreksel:-
Uit de as
Ik sta op met mijn rode haar
En ik eet mannen als lucht.
#4 Ariel
Gepubliceerd: 1965
Gepubliceerd in een dichtbundel waarmee het zijn naam deelt, werd Ariel door Plath geschreven op haar dertigste verjaardag. Door de motieven van geboorte en dood, wordt door critici gespeculeerd dat het gedicht fungeerde als een soort psychische wedergeboorte voor de dichteres. “Ariel” was de naam van het paard waarop Plath reed op de manege en er wordt aangenomen dat het gedicht een vroege ochtendrit te paard beschrijft in de richting van de opkomende zon. Volgens een feministische interpretatie ondergaat de vertelster in de loop van het gedicht een reeks transformaties in een poging een nieuwe identiteit op te bouwen. Ze begint met zichzelf te identificeren als haar onderdrukker, de hengst, symbool van mannelijkheid en mannelijke dominantie. Dan transformeert ze in een pijl om haar onderwerping te voorkomen en haar onderdrukker te doden; en tenslotte identificeert ze zichzelf als water, een symbool van vrouwelijkheid en zuivering. De herhaalde “i”-klank in het gedicht vertegenwoordigt de “ik” van haar identiteit. Ariel staat bekend om zijn sensuele beeldspraak; en om zijn gevarieerde en complexe interpretaties.
Uittreksel:-
Zwarte zoete bloedmondjes,
Schaduwen.
Even iets anders
#3 Tulpen
Gepubliceerd: 1965
In maart 1961 werd Sylvia Plath opgenomen in het ziekenhuis voor een blindedarmoperatie, een chirurgische ingreep om de blindedarm te verwijderen. Kort voor deze operatie had ze een miskraam gehad. Plath schreef dit gedicht op 18 maart 1961, over een boeket tulpen dat ze kreeg toen ze herstelde van haar blindedarmoperatie. Het gedicht bestaat uit negen strofen van zeven regels en gaat over de spanning tussen het verlangen van de vertelster naar de eenvoud van de dood en de aanmoediging van de tulp om te leven. De vertelster koestert de witheid en steriliteit van de ziekenhuiskamer omdat het haar in staat stelt de complicaties en pijnen van het leven te negeren. Maar de tulpen, die zij gelijkstelt met opwinding, met luidruchtige ademhaling en met ogen die haar gadeslaan terwijl ze rust, eisen van haar dat ze de levendigheid van het leven erkent. De vertelster vindt ze echter gevaarlijk en verleidelijk als een Afrikaanse kat en beschuldigt ze ervan haar zuurstof op te slokken. Tulpen, bekend om zijn rijke en sterke beeldspraak, is een van Plaths meest geliefde en veelgeprezen gedichten.
Uittreksel:-
Ik wilde geen bloemen, ik wilde alleen
Met mijn handen omhoog liggen en volkomen leeg zijn.
Hoe vrij het is, je hebt geen idee hoe vrij–
#2 Spiegel
Uitgegeven: 1971
Spiegel werd door Plath geschreven in 1961, maar het werd postuum, tien jaar later, gepubliceerd als onderdeel van haar dichtbundel Crossing the Water. In dit korte maar beroemde gedicht is de verteller een wandspiegel in wat de slaapkamer van een vrouw lijkt te zijn. De spiegel, in het gedicht begiftigd met menselijke trekken, beschrijft zichzelf als “zilver en precies” en “niet wreed, alleen waarachtig”. Het is het enige dat de vrouw een getrouwe weergave van zichzelf geeft en hoewel ze verontrust is als ze naar haar ouder wordende zelf kijkt, kan ze het niet helpen om de spiegel elke ochtend opnieuw te bezoeken. Critici hebben gespeculeerd dat de spiegel in het gedicht de vrouw niet alleen haar fysieke verschijning verschaft, maar haar ook een afspiegeling geeft van haar geest, haar ziel en haar psyche.
Uittreksel:-
Ik ben niet wreed, alleen waarachtig’
Het oog van een kleine god, vier-hoekig.
Het grootste deel van de tijd mediteer ik op de tegenoverliggende muur.
#1 Daddy
Uitgegeven: 1965
Daddy schreef Plath in oktober 1962, ongeveer vier maanden voor haar dood, en werd postuum gepubliceerd als onderdeel van de dichtbundel Ariel. Het gedicht, dat zestien strofen van vijf regels telt, wordt verteld door een meisje dat een Electra-complex heeft, analoog aan het Oedipus-complex van een jongen. Het gaat over de poging van de vertelster om over haar complexe emoties voor haar overleden vader heen te komen, die niet alleen haar dochter onderdrukte, maar ook een nazi was. Plath gebruikt duistere en levendige beelden in het gedicht en gebruikt controversieel de Holocaust als metafoor. Verschillende critici beschouwen het gedicht als gerelateerd aan de complexe relatie van de schrijfster met haar vader, Otto Plath, die kort na haar achtste verjaardag stierf aan de gevolgen van diabetes. Het wordt ook beschouwd als een verwoording tegen mannelijke dominantie. Papa is het beroemdste gedicht van Sylvia Plath en een van de bekendste van de twintigste eeuw.
Uittreksel:-
Er zit een staak in je dikke zwarte hart
En de dorpelingen hebben je nooit gemogen.
Ze dansen en stampen op je.
Ze hebben altijd geweten dat jij het was.
Vader, vader, jij bastaard, ik ben er klaar mee.